Μακροζωία: Το περιβάλλον νικά τα γονίδια

Τα όρια της κληρονομικότητας

Εδώ και δεκαετίες η επιστημονική κοινότητα μελετά τη συμβολή της γενετικής στη μακροζωία. Η νέα φινλανδική μελέτη, που παρακολούθησε 5.576 άτομα επί 17,5 χρόνια, έρχεται να επιβεβαιώσει ότι η κληρονομικότητα παίζει περιορισμένο ρόλο. Η ανάλυση σε μονοζυγωτικά και διζυγωτικά δίδυμα επέτρεψε να φανεί καθαρά πως το DNA δεν είναι ο κυρίαρχος παράγοντας. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Γενετικής Τζουζέπε Νοβέλι, «η γενετική εξασφαλίζει περίπου το 30% της μακροζωίας, ενώ το υπόλοιπο 70% εξαρτάται από περιβαλλοντικούς παράγοντες».

Η άσκηση ως «φάρμακο»

Το κεντρικό μήνυμα της μελέτης είναι ότι η σωματική δραστηριότητα αποτελεί το βασικό μυστικό της μακροζωίας. Ο Νοβέλι μάλιστα υποστηρίζει νομοσχέδιο που καθιστά τον αθλητισμό συνταγογραφήσιμο από γιατρούς, με στόχο την πρόληψη νοσηλειών. Η προληπτική ιατρική αποκτά έτσι μια νέα διάσταση: αντί να εστιάζει στη θεραπεία, προωθεί τη διατήρηση της υγείας μέσω της άσκησης, της σωστής διατροφής και της ψυχοσωματικής ισορροπίας.

Το κάπνισμα και το αλκοόλ ως απειλές

Η φινλανδική έρευνα κατέδειξε ότι το κάπνισμα είναι ο πιο επιβαρυντικός μη γενετικός παράγοντας. Όσοι καπνίζουν περισσότερα από 20 τσιγάρα ημερησίως έχουν 3,3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θνησιμότητας σε σχέση με τους μη καπνιστές. Σημαντικός ρόλος αποδίδεται επίσης στην κατάχρηση αλκοόλ, στον καθιστικό τρόπο ζωής αλλά και στο χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, που συνδέεται με ελλιπή πρόληψη και λιγότερη υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών.

Η διατροφή και οι κοινωνικές σχέσεις

Ο αρχαίος κινεζικός αφορισμός που υπενθύμισε ο Νοβέλι, «να τρώτε τα μισά, να περπατάτε τα διπλά, να γελάτε τρεις φορές την ημέρα και να αγαπάτε με πάθος», αποτυπώνει με απλό τρόπο αυτό που σήμερα επιβεβαιώνει η επιστήμη. Η μετρημένη κατανάλωση τροφής, η τακτική άσκηση και οι υγιείς κοινωνικές σχέσεις δρουν ως ασπίδα έναντι χρόνιων παθήσεων και μειώνουν το άγχος, έναν ακόμη καταλυτικό παράγοντα φθοράς του οργανισμού.

Το «άγιο δισκοπότηρο» της μακροζωίας

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μακροζωία δεν είναι αποτέλεσμα τύχης αλλά συνδυασμός επιλογών και συνθηκών. «Το περιβάλλον αλλάζει τα ‘‘ρούχα’’ που φοράει το DNA μας», εξηγεί ο Νοβέλι, αναφερόμενος στην επίδραση της διατροφής, της άσκησης, της ρύπανσης και των κοινωνικών δεσμών στη λειτουργία των γονιδίων. Αυτή η αντίληψη οδηγεί στην ιδέα ότι η μακροζωία δεν είναι απλώς γενετική μοίρα, αλλά προσωπική και συλλογική ευθύνη.

Οι περιορισμοί και η προοπτική

Παρά τα εντυπωσιακά ευρήματα, η φινλανδική μελέτη έχει τους περιορισμούς της. Όπως σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής Γενετικής Ματέο Φλόρις, οι εθελοντές που συμμετέχουν σε τέτοιες έρευνες είναι συχνά πιο προσεκτικοί στον τρόπο ζωής τους, ενώ οι εμπορικές γενετικές εξετάσεις που υπόσχονται πρόβλεψη της μακροζωίας παραμένουν αναξιόπιστες. Χρειάζεται λοιπόν κριτική ματιά και συνεχής έρευνα ώστε να εντοπιστούν οι ακριβείς μηχανισμοί που καθορίζουν τη διάρκεια ζωής.

Πολιτική διάσταση και δημόσια υγεία

Η συζήτηση για τη μακροζωία δεν είναι μόνο επιστημονική, αλλά και πολιτική. Η μείωση των νοσηλειών μέσω υγιεινού τρόπου ζωής σημαίνει μικρότερο βάρος για τα ΕΣΥ και λιγότερες δαπάνες για χρόνιες παθήσεις. Το ζητούμενο είναι να περάσουν τα ευρήματα από τα ερευνητικά εργαστήρια στην καθημερινότητα των πολιτών.

Σε τελική ανάλυση, το DNA μάς δίνει μια αφετηρία, αλλά το περιβάλλον, οι συνθήκες ζωής και οι προσωπικές μας επιλογές καθορίζουν τον τερματισμό. Και αν το «άγιο δισκοπότηρο» της μακροζωίας παραμένει άπιαστο, η επιστήμη δείχνει πως η πορεία προς αυτό περνά από τον τρόπο που τρώμε, κινούμαστε, γελάμε και αγαπάμε.

Πηγή: pagenews.gr