Το «αριστούργημα» του Ερντογάν: η κατάρρευση του κράτους δικαίου

Ο Μιμάρ Σινάν, ο θρυλικός αρχιτέκτονας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι γνωστός για τρία καθοριστικά έργα: το τζαμί Σεχζάντε, το έργο της μαθητείας του, το τζαμί Σουλεϊμανιέ, το έργο της περιόδου της τεχνιτικής του ωρίμανσης, και το τζαμί Σελιμιγιέ, το απόλυτο αριστούργημά του. Κάθε στάδιο αντιπροσώπευε την εξέλιξη, την τελειοποίηση και το διαχρονικό όραμα. Πάνω από τέσσερις αιώνες αργότερα, τα κτίριά του εξακολουθούν να υψώνονται με κομψότητα και δύναμη.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συχνά περιγράφει την πολιτική του καριέρα με παρόμοιους όρους: μαθητεία, περίοδος τεχνίτη και, τέλος, αριστούργημα. Ωστόσο, αυτό που έχει χτίσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δεν έχει καμία ομοιότητα με την κληρονομιά του Σινάν. Η αρχιτεκτονική του Ερντογάν είναι μια αρχιτεκτονική παρακμής, διαφθοράς και καταπίεσης.

Η πολιτική του μαθητεία ξεκίνησε το 1994 ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης. Αρχικά, παρουσιάστηκε ως λύτης προβλημάτων, επιλύοντας την έλλειψη νερού και καθαρίζοντας τους δρόμους. Ωστόσο, κάτω από την εικόνα της αποτελεσματικότητας κρυβόταν μια ανακάλυψη που θα διαμόρφωνε ολόκληρη την καριέρα του: η χρήση δημοτικών πόρων, τα κέρδη από την αναδιαμόρφωση ζωνών και τα κατασκευαστικά έργα, καθώς και η προστασία για την εδραίωση της εξουσίας. Ενώ το Σεχζαντέ του Σινάν αντανακλούσε νεανική κομψότητα, τα πρώτα έργα του Ερντογάν “έθαψαν” την Κωνσταντινούπολη κάτω από μπετόν και νεποτισμό.

Η φάση της μαθητείας ξεκίνησε με την άνοδό του στην εξουσία το 2002. Τότε ήταν που άρχισαν να γίνονται ορατά τα περιγράμματα του αυταρχισμού. Το πιο χαρακτηριστικό επεισόδιο συνέβη τον Δεκέμβριο του 2013, όταν μαζικές έρευνες για διαφθορά αποκάλυψαν ότι υπουργοί έκρυβαν εκατομμύρια δολάρια σε κουτιά παπουτσιών και ότι ένας έμπορος χρυσού, ο Ρεζά Ζαράμπ, οργάνωνε διεθνή σχέδια δωροδοκίας. Οι έρευνες θάφτηκαν, οι εισαγγελείς απομακρύνθηκαν και τα αποδεικτικά στοιχεία απορρίφθηκαν. Ταυτόχρονα, ο Ερντογάν οργάνωσε την εξαγορά των μεγάλων μέσων ενημέρωσης, αναγκάζοντας μεγιστάνες των επιχειρήσεων, πλούσιους από κρατικές συμβάσεις, να αγοράσουν εφημερίδες και τηλεοπτικά κανάλια για λογαριασμό του. Το αποτέλεσμα ήταν τα λεγόμενα «pool media», μια ομάδα μέσων ενημέρωσης που εξαγοράστηκαν από φιλοκυβερνητικές επιχειρήσεις και μετατράπηκαν σε εργαλεία προπαγάνδας, καθιστώντας τα μια “χορωδία” πίστης που πνίγει τη διαφωνία. Διεθνείς οργανώσεις παρακολούθησης όπως η Freedom House και οι «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα» άρχισαν να υποβαθμίζουν τις αξιολογήσεις της Τουρκίας όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, σηματοδοτώντας τη σταθερή ολίσθηση της χώρας προς την λογοκρισία. Αν το Σουλεϊμανιγιέ του Σινάν συμβόλιζε την αυτοκρατορική μεγαλοπρέπεια, η φάση του Ερντογάν ως μαθητευόμενου συμβόλιζε το θάνατο της λογοδοσίας και την φίμωση των ανεξάρτητων φωνών.

Το τελικό στάδιο, το λεγόμενο «αριστούργημα» του Ερντογάν, έχει πάρει μορφή από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Υπό το πρόσχημα της παρατεταμένης κατάστασης έκτακτης ανάγκης, η διαφθορά δεν κρύβεται πλέον, αλλά έχει θεσμοθετηθεί ανοιχτά. Μεγάλες εταιρείες κατασχέθηκαν μέσω κρατικών διαχειριστών και μεταβιβάστηκαν σε υποστηρικτές του καθεστώτος. Μαφιόζοι έγιναν ανοιχτοί συνεργάτες του κράτους, με τις μαρτυρίες τους να αποκαλύπτουν ένα δίκτυο όπου η πολιτική, το οργανωμένο έγκλημα και ο παράνομος πλούτος συγχωνεύτηκαν άψογα. Εν τω μεταξύ, τα τελευταία απομεινάρια της ελεύθερης έκφρασης καταστράφηκαν. Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αγνοήθηκαν, δημοσιογράφοι μαράζωναν στη φυλακή και χιλιάδες ακαδημαϊκοί και δημόσιοι υπάλληλοι οδηγήθηκαν στην εξορία. Η Διεθνής Διαφάνεια κατατάσσει πλέον την Τουρκία μεταξύ των πιο διεφθαρμένων κρατών της περιοχής της, ενώ το World Justice Project την τοποθετεί κοντά στο τέλος του παγκόσμιου δείκτη κράτους δικαίου.

Το τζαμί Σελιμιγιέ του Σινάν εξακολουθεί να υψώνεται πάνω από την Αδριανούπολη ως απόδειξη του οράματος και της μονιμότητας. Το αριστούργημα του Ερντογάν είναι κάτι εντελώς διαφορετικό: μια οικονομία σε κρίση, ένα δικαστικό σώμα που έχει στερηθεί την ανεξαρτησία του, ένα πολιτικό σύστημα που έχει καταληφθεί από μαφιόζικες δομές. Δεν είναι μια κληρονομιά αντοχής, αλλά κατάρρευσης.

Ο Ερντογάν κάποτε καυχιόταν ότι, όπως ο Σινάν, είχε περάσει από τη μαθητεία στην τελειότητα. Ωστόσο, η ιστορία δεν θα τον θυμάται ως δημιουργό. Θα τον θυμάται ως κατεδαφιστή. Σε αντίθεση με τους θόλους του Σινάν, το λεγόμενο αριστούργημα του Ερντογάν δεν θα αντέξει στη δοκιμασία των αιώνων. Είναι μια εύθραυστη αρχιτεκτονική του φόβου και της διαφθοράς, προορισμένη να καταρρεύσει υπό το βάρος της ίδιας της παρακμής της.

Πηγή: Pagenews.gr