Στα Βάθη του Σύμπαντος: Δύο Τεράστιοι Ραδιοδακτύλιοι Αποκαλύπτουν Νέο Κοσμικό Μυστήριο – Ο Πιο Μακρινός ORC

Στα βάθη του Σύμπαντος, δύο τεράστιοι, διασταυρούμενοι ραδιοδακτύλιοι –γνωστοί ως Odd Radio Circles (ORCs)– αποκαλύπτουν ένα από τα πιο ανεξήγητα κοσμικά μυστήρια. Για πρώτη φορά, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Βομβάης και ερασιτέχνες αστρονόμοι εντόπισαν τον πιο μακρινό και ισχυρό ORC, σε redshift z≈0.94 (ηλικία Σύμπαντος 6,5 δισ. χρόνια), σε δημοσίευση στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (2 Οκτωβρίου 2025). Ο ORC RAD J131346.9+500320, με διάμετρο 1 Mpc (ένα εκατομμύριο έτη φωτός), δεν είναι απλός κύκλος, αλλά διπλός δακτύλιος, προκαλώντας ερωτήματα για γαλαξιακές συγχωνεύσεις και μαύρες τρύπες. Η ανακάλυψη, μέσω της πλατφόρμας RAD@home, υπογραμμίζει τη δύναμη της citizen science, ενσωματώνοντας ερασιτέχνες σε μεγάλα τηλεσκόπια όπως LOFAR.

Τι Είναι οι Odd Radio Circles: Μυστήριο από 2019

Οι ORCs, εντοπισμένοι το 2019 από το ASKAP (Australian Square Kilometre Array Pathfinder), είναι τεράστιες, αχνές ραδιοδομές γύρω από γαλαξίες, ορατές μόνο σε ραδιοσυχνότητες (150 MHz). Με διάμετρο 1 Mpc (10-20 φορές τον Γαλαξία μας), αποτελούνται από μαγνητισμένο πλάσμα, με κέντρο γαλαξία. Μέχρι το 2025, εντοπίστηκαν 5 ORCs, με τον νέο να είναι ο πιο μακρινός (z=0.94, 9 δισ. χρόνια πίσω) και ισχυρός (ροή 1 Jy). Σύμφωνα με RAS, «ORCs είναι παράξενοι, όμορφοι δακτύλιοι – κλειδιά για γαλαξιακή εξέλιξη».

Η Ανακάλυψη: RAD@home και LOFAR

Η ομάδα του Ananda Hota (Πανεπιστήμιο Βομβάης) και Pratik Dabhade (Narodowe Centrum Badań Jądrowych, Βαρσοβία), μέσω RAD@home (citizen science), εξέτασε εκατοντάδες πεδία από TGSS (Tata Institute of Fundamental Research GMRT Sky Survey), ενσωματώνοντας NVSS, FIRST, LoTSS. Η RAD@home, ιδρυμένη 2022, εκπαιδεύει ερασιτέχνες σε AI-assisted αναλύσεις, οδηγώντας σε 20+ ανακαλύψεις. Ο διπλός δακτύλιος εντοπίστηκε σε LoTSS (150 MHz), με optical RGB από Legacy Surveys. Ο Hota δήλωσε: «Προωθούμε όρια – ερασιτέχνες και επαγγελματίες μαζί». Ο Dabhade: «ORCs και δακτύλιοι μέρος οικογένειας πλάσματος από jets και ανέμους μαύρων τρυπών».

Θεωρίες Προέλευσης: Superwinds vs. Συγχωνεύσεις

Προηγούμενες θεωρίες: Κρουστικά κύματα από συγχωνεύσεις μαύρων τρυπών/γαλαξιών (Norris 2021). Η νέα μελέτη προτείνει superwinds: Εκρήξεις από γαλαξίες-ξενιστές, εκτοξεύοντας πλάσμα 100 kpc, δημιουργώντας δακτύλιους. Ο ORC σε γαλαξιακό cluster, με jets μαύρης τρύπης να αλληλεπιδρούν με πλάσμα, εξηγεί διπλό σχήμα. Σύμφωνα με MNRAS, ORCs/δακτύλιοι «οικογένεια εξωτικών πλάσματος», με 100+ πιθανούς σε LOFAR (1% ορατοί).

Σημασία: Νέο Παράθυρο σε Γαλαξιακή Εξέλιξη

ORCs, εντοπισμένοι 2021 (5 γνωστοί), φωτίζουν γαλαξιακή εξέλιξη: Μαύρες τρύπες εκτοξεύουν jets/ανέμους, διαμορφώνοντας πλάσμα. Ο νέος ORC, σε z=0.94, «σπρώχνει όρια σε μισή ηλικία Σύμπαντος», λέει Hota, παρέχοντας στοιχεία για co-evolution γαλαξιών/μαύρων τρυπών. Με SKA (2028), θα εντοπιστούν εκατοντάδες, βελτιώνοντας μοντέλα (e.g. Speca galaxies).

Citizen Science και Κοσμικά Μυστήρια

Η ανακάλυψη RAD@home, με ερασιτέχνες σε GMRT/LOFAR, δείχνει δύναμη ανθρώπινης παρατήρησης πέρα από AI. Οι διπλοί δακτύλιοι, από superwinds, ανοίγουν παράθυρο σε γαλαξιακή ιστορία – ένα μυστήριο που, όπως το Σύμπαν, εκπλήσσει.

Πηγή: Pagenews.gr