Η παράνομη διακίνηση ευρωπαϊκών χελιών θέτει σε κίνδυνο την επιβίωση του είδους, με λαθρεμπόρους να εκμεταλλεύονται σύνθετες διαδρομές για εξαγωγές στην Ασία. Παρά την απαγόρευση εξαγωγών από την ΕΕ πριν 15 χρόνια, τα χέλια καταλήγουν σε πιάτα παγκοσμίως, ενώ η Ιαπωνία και η Ευρώπη εντείνουν τις προσπάθειες προστασίας μέσω επιχειρήσεων όπως η Επιχείρηση Lake και τοπικής εκτροφής.
Χέλια: Μια Παράδοση υπό Απειλή
Κάθε καλοκαίρι στην πόλη Ναρίτα της Ιαπωνίας, η γιορτή του ψητού χελιού (unagi) προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες. Στο εστιατόριο Kawatoyo, με ιστορία 115 ετών, οι πελάτες απολαμβάνουν το παραδοσιακό πιάτο που θεωρείται δροσιστικό και τονωτικό. «Θα ήμασταν λυπημένοι αν τα χέλια εξαφανίζονταν», λέει ένας πελάτης που ταξιδεύει ώρες για τη γιορτή. Ο φόβος του αντικατοπτρίζει μια παγκόσμια κρίση: από τους 286.000 τόνους χελιών που καταναλώνονται ετησίως, το 99% είναι αμερικανικά, ιαπωνικά και ευρωπαϊκά, με τα τελευταία να χαρακτηρίζονται κρισίμως απειλούμενα από την IUCN.
Η μείωση των πληθυσμών οφείλεται σε απώλεια φυσικού περιβάλλοντος, ρύπανση, κλιματική κρίση και, κυρίως, την παράνομη διακίνηση, που αποφέρει στην Ευρώπη 2,5 δισ. ευρώ ετησίως. «Όπου υπάρχει ζήτηση, υπάρχει λαθρεμπόριο», δηλώνει ο José Antonio Alfaro Moreno, επικεφαλής της Europol για την καταπολέμηση του φαινομένου.
Η Ακμάζουσα Αγορά του Λαθρεμπορίου
Παρά την ευρωπαϊκή απαγόρευση εξαγωγών από το 2010, τα χέλια διακινούνται παράνομα, με την Κίνα να απορροφά το 70% των παγκόσμιων εξαγωγών και την Ιαπωνία να εισάγει το 73% των χελιών της το 2024. Το 2016, οι αρχές του Χονγκ Κονγκ εντόπισαν βαλίτσες με ζωντανά χέλια, αποκαλύπτοντας μέσω τεστ eDNA του Dr David Baker ότι ήταν ευρωπαϊκά. Τέτοια τεστ χρησιμοποιούνται πλέον παγκοσμίως, όπως σε έρευνα στις ΗΠΑ το 2022, αλλά η έλλειψη παγκόσμιου συστήματος ιχνηλασιμότητας δυσχεραίνει τον έλεγχο. «Ακόμη και οι νόμιμοι εισαγωγείς δυσκολεύονται να εντοπίσουν την προέλευση», λέει η Dr Hiromi Shiraishi του Πανεπιστημίου Chuo.
Οι λαθρέμποροι χρησιμοποιούν την «αφρικανική διαδρομή», μεταφέροντας διάφανα χέλια (glass eels) μέσω Μαρόκου, Μαυριτανίας ή Σενεγάλης, όπου «νομιμοποιούνται» για εξαγωγή στην Ασία. Επιστήμονες διατηρούν τη θνησιμότητα στο 1%, εξασφαλίζοντας υψηλά κέρδη.
Grilled eel fish sushi with foie gras on top and sweet sauce – Japanese food style
Η Αντίδραση της Ευρώπης
Η Europol ξεκίνησε το 2017 την Επιχείρηση Lake, στοχεύοντας δίκτυα σε Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο. Από τον Οκτώβριο 2024 έως τον Ιούνιο 2025, πραγματοποιήθηκαν 16.131 επιθεωρήσεις, με 26 συλλήψεις και κατάσχεση 22 τόνων glass eels. Ωστόσο, οι λαθρέμποροι προσαρμόζονται γρήγορα, δημιουργώντας νέα δίκτυα.
Στη Γαλλία, ο Χοσέμπα Αγκιρεμπαρένα διαχειρίζεται δεξαμενές χελιών από τον ποταμό Adour, προμηθεύοντας εστιατόρια και φάρμες στην Ευρώπη, ενώ συμμετέχει σε προγράμματα επανεισαγωγής. Ωστόσο, η καταστροφή των ποτάμιων οικοσυστημάτων από φράγματα και ρύπανση αποτελεί μεγαλύτερη απειλή από το λαθρεμπόριο.
Προσπάθειες στην Ιαπωνία
Στην Ιαπωνία, ο Kosumi Ito του Kawatoyo εκτρέφει τοπικά χέλια για να διατηρήσει την παράδοση του unagi. Η τοπική εκτροφή μειώνει την εξάρτηση από εισαγωγές, αλλά η ζήτηση παραμένει υψηλή, τροφοδοτώντας το λαθρεμπόριο.
Διλήμματα και Λύσεις
Οι ειδικοί διχάζονται: ορισμένοι ζητούν προσωρινή απαγόρευση αλιείας για να ανακάμψουν οι πληθυσμοί, ενώ άλλοι υποστηρίζουν τη συνέχιση της αλιείας για τη διατήρηση των ποτάμιων οικοσυστημάτων. Η Europol προειδοποιεί ότι χωρίς παγκόσμια ιχνηλασιμότητα και αυστηρότερα μέτρα, τα ευρωπαϊκά χέλια κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Το Μέλλον των Χελιών
Η μάχη κατά του λαθρεμπορίου απαιτεί συνεργασία μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και διεθνών οργανισμών. Η τοπική εκτροφή και η προστασία των φυσικών οικοτόπων είναι κρίσιμες, αλλά η παγκόσμια ζήτηση και τα κέρδη του λαθρεμπορίου παραμένουν εμπόδια. Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, το «μαύρο χρυσάφι» των νερών ίσως χαθεί για πάντα.
Πηγή: Pagenews.gr