Αγία Σοφία: «Σώζουμε τον τρούλο, δεν τον καταστρέφουμε» – Τι απαντούν οι ειδικοί για τα φορτηγά

Η καταιγίδα κριτικής και η απάντηση του επιστημονικού συμβουλίου

Οι εικόνες με φορτηγά και βαριά μηχανήματα στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη πυροδότησαν έντονες αντιδράσεις, καταγγελίες και οργισμένα σχόλια σε Τουρκία και εξωτερικό. Στα social media και στον δημόσιο διάλογο κυριάρχησε η αίσθηση ότι το εμβληματικό μνημείο βεβηλώνεται, ότι «μπάζα» και μηχανήματα πατούν πάνω στην ιστορία.

Μπροστά σε αυτό το κύμα κριτικής, τα μέλη του επιστημονικού συμβουλίου που επιβλέπει τα έργα ενίσχυσης της στατικότητας και συντήρησης της Αγίας Σοφίας απαντούν. Μιλώντας στην εφημερίδα Hurriyet, εξηγούν ότι η χρήση γερανού και φορτηγών δεν είναι αυθαιρεσία ή ευκολία εργολάβων, αλλά η μόνη ρεαλιστική και ασφαλής τεχνική λύση, αφού το μνημείο παραμένει ανοικτό στη λατρεία και δεν μπορεί να «κρυφτεί» πίσω από μια τεράστια σκαλωσιά.

Τα ίδια τα μέλη του συμβουλίου δεν κρύβουν ότι αντιλαμβάνονται τη σκληρή κριτική, αλλά την αποδίδουν σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική πόλωση και στην αδυναμία του ευρύτερου κοινού να κατανοήσει την πολυπλοκότητα των εργασιών. Όπως υπογραμμίζουν, αντίστοιχες μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί και σε άλλα εμβληματικά μνημεία, όπως η Παναγία των Παρισίων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτά «προσβλήθηκαν» ή υποβαθμίστηκαν.

Γιατί γερανός μέσα στο μνημείο – «Δεν υπάρχει άλλη τεχνικά εφικτή λύση»

Κεντρικό σημείο της συζήτησης είναι ο γιγαντιαίος γερανός και οι χαλύβδινες στηρίξεις που έχουν στηθεί στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας. Σύμφωνα με τα μέλη της επιτροπής, η επιλογή αυτή δεν έγινε ούτε βιαστικά ούτε πρόχειρα. Αντιθέτως, όπως λένε, προηγήθηκαν 58 συνεδριάσεις της «Επιστημονικής Επιτροπής», κατά τις οποίες εξετάστηκαν εξαντλητικά όλες οι εναλλακτικές προτάσεις για την πρόσβαση και την ενίσχυση του τρούλου.

«Ο τρούλος χρειάζεται μια χαλύβδινη κατασκευή τόσο από κάτω όσο και από πάνω. Και αυτό θα το κάνουμε χωρίς να κλείσουμε το μνημείο στη λατρεία και την επίσκεψη» εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής Μεχμέτ Σελίμ Οκτέν. Όπως σημειώνει, έχουν σχεδιαστεί τέσσερα πλαίσια, δοκοί και κολόνες, ενώ έχει στηθεί μια πλατφόρμα εργασίας σε ύψος 46 μέτρων, ώστε να μπορούν τα συνεργεία να επέμβουν στον τρούλο με ασφάλεια.

Ο Οκτέν υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει μηχάνημα στον κόσμο –πέρα από τον συγκεκριμένο γερανό– που να μπορεί να σηκώσει το βάρος του χάλυβα που απαιτείται για αυτές τις κολόνες. «Ο γερανός είναι 45 τόνων, βάρος που είναι αμελητέο σε σύγκριση με τις κολόνες. Όταν ολοκληρωθεί όλο το σύστημα, το συνολικό βάρος θα είναι περίπου 530 τόνοι» σημειώνει, προσπαθώντας να απομυθοποιήσει την εικόνα του «τερατώδους» μηχανήματος που δήθεν απειλεί το μνημείο.

Σε έναν από τους πυλώνες του συστήματος θα εγκατασταθεί και ανελκυστήρας, μέσω του οποίου θα ανεβαίνουν τα επιμέρους εξαρτήματα προς τον τρούλο. Κατά τους ειδικούς, αυτή η λύση είναι τεχνικά, επιχειρησιακά και στατικά η πιο ασφαλής, ακριβώς γιατί επιτρέπει εργασία σε μεγάλο ύψος χωρίς να απαιτείται πλήρης κάλυψη του εσωτερικού από σκαλωσιές που θα απέκοπταν την πρόσβαση πιστών και επισκεπτών.

«Ο τρούλος έχει σοβαρά προβλήματα» – η μεγαλύτερη επέμβαση από την εποχή Fossati

Στο επίκεντρο των εργασιών βρίσκεται ο ίδιος ο τρούλος της Αγίας Σοφίας, ο οποίος, σύμφωνα με τους επιστήμονες, παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα. Ο καθηγητής Αχμέτ Γκιουλέτς επισημαίνει ότι ίσως η τελευταία ουσιαστική επέμβαση να έγινε την εποχή των αδελφών Fossati, των Ελβετών αρχιτεκτόνων που εργάστηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και επιμελήθηκαν τη μεγάλη αποκατάσταση του μνημείου την περίοδο 1847–1849.

«Όταν αφαιρέσουμε την κάλυψη του τρούλου θα δούμε τι υπάρχει από κάτω. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν ακριβώς όταν σχεδιάζαμε πώς θα αφαιρέσουμε αυτή την κάλυψη. Αφού εξετάσαμε όλες τις εναλλακτικές, καταλήξαμε σε αυτή τη λύση» αναφέρει. Τα μέλη του συμβουλίου τονίζουν ότι πρόκειται για την πιο εκτεταμένη επέμβαση που έχει γίνει στην Αγία Σοφία εδώ και σχεδόν δύο αιώνες, με στόχο όχι την αλλοίωση αλλά τη διάσωση του εμβληματικού τρούλου από τα σημάδια του χρόνου, των σεισμών και της φθοράς.

Οι αποφάσεις, όπως λένε, δεν ελήφθησαν ελαφρά τη καρδία. Προηγήθηκαν τεχνικές αναλύσεις, προσομοιώσεις, σεισμικές και γεωλογικές δοκιμές, ακόμη και έλεγχοι του υπεδάφους. Απορρίπτουν κατηγορηματικά τις κατηγορίες πως ο γερανός επελέγη απλώς επειδή είναι φθηνότερη λύση και τονίζουν ότι η UNESCO δεν απαγορεύει τη χρήση συγκεκριμένων εργαλείων· απαιτεί μόνο οι επεμβάσεις να μην προκαλούν βλάβη στο μνημείο και να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες.

Πολιτική πόλωση, παρεξηγήσεις και η αγωνία για την εικόνα του μνημείου

Τα μέλη του επιστημονικού συμβουλίου αναγνωρίζουν ότι οι εικόνες φορτηγών και μηχανημάτων μέσα στην Αγία Σοφία προκαλούν σκληρό οπτικό σοκ. Δεν διστάζουν όμως να αποδώσουν μέρος της οξύτητας των αντιδράσεων στην πολιτική πόλωση που κυριαρχεί στην Τουρκία και στις ευρύτερες ευαισθησίες γύρω από το μνημείο μετά τη μετατροπή του σε τζαμί.

Κατά την άποψή τους, μεγάλο μέρος της κριτικής βασίζεται σε ελλιπή γνώση των πραγματικών εργασιών. Η πολυπλοκότητα των τεχνικών παρεμβάσεων, ο όγκος των υπολογισμών και των μελετών, η ανάγκη να παραμείνει ο χώρος ανοιχτός στη λατρεία, αλλά και οι διεθνείς δεσμεύσεις προς την UNESCO, συνθέτουν ένα δύσκολο παζλ που δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητό από το ευρύ κοινό.

Συμπερασματικά, το επιστημονικό συμβούλιο επιμένει ότι η χρήση του γερανού και των χαλύβδινων στηριγμάτων είναι απαραίτητη, επιστημονικά τεκμηριωμένη και ασφαλής επιλογή για την προστασία της Αγίας Σοφίας. Καμία άλλη μέθοδος, όπως τονίζουν, δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο το ίδιο το μνημείο ή να κλείσει για μεγάλο χρονικό διάστημα για τους πιστούς και τους επισκέπτες.

Πίσω από τα φορτηγά, τον θόρυβο και το μέταλλο, οι ειδικοί βλέπουν κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που φοβούνται οι επικριτές: όχι την καταστροφή, αλλά μια –ίσως μοναδική για τις επόμενες δεκαετίες– ευκαιρία να διασωθεί ο τρούλος της Αγίας Σοφίας πριν τα προβλήματα γίνουν μη αναστρέψιμα.

Πηγή: Pagenews.gr