Όταν η Αρκτική παύει να είναι ψυγείο και γίνεται καλοριφέρ
Ο Αρκτικός Ωκεανός για δεκαετίες θεωρούνταν το «ψυγείο» του πλανήτη. Σήμερα, ολοένα και περισσότερο μοιάζει με βραστήρα που κάποιος ανέβασε σταδιακά στη φωτιά. Μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο Ωκεανών της Κίνας και το Εργαστήριο Laoshan δείχνει ότι η θέρμανση δεν περιορίζεται στην επιφάνεια, αλλά «χτυπά» σε μεγάλα βάθη, με τη λεκάνη της Γροιλανδίας να παίζει πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η λεκάνη της Γροιλανδίας, εντός της Θάλασσας της Γροιλανδίας, θεωρούνταν μέχρι πρόσφατα μια απομακρυσμένη, ψυχρή «δεξαμενή» βαθέων υδάτων, ένα είδος φυσικού κλιματισμού για τον υπόλοιπο Αρκτικό Ωκεανό. Σήμερα, τα δεδομένα δείχνουν ότι αυτός ο κλιματισμός… χάλασε. Και οι επιπτώσεις φτάνουν μέχρι την Ευρασία και τις βόρειες ακτές της Ευρώπης.
Θερμαίνονται τα βαθιά νερά με ρυθμό που δεν εξηγείται πια «φυσιολογικά»
Οι επιστήμονες ανέλυσαν δεκαετίες μετρήσεων θερμοκρασίας σε διάφορες λεκάνες του Αρκτικού Ωκεανού. Το αποτέλεσμα είναι ανησυχητικό: τα βαθιά νερά της Ευρασιατικής Λεκάνης θερμαίνονται με ρυθμό περίπου 0,020°C ανά δεκαετία. Αυτό μπορεί να ακούγεται αμελητέο, όμως για τα σταθερά, ψυχρά βάθη της Αρκτικής είναι μια δραματική επιτάχυνση.
Η φυσική γεωθερμική θέρμανση –η θερμότητα από το εσωτερικό της Γης– δεν αρκεί για να εξηγήσει αυτόν τον ρυθμό. Οι ερευνητές δείχνουν ξεκάθαρα προς την κλιματική αλλαγή και τις αλλαγές στην κυκλοφορία των ωκεάνιων μαζών. Και ειδικά, στη θερμή «ένεση» που φτάνει από τη λεκάνη της Γροιλανδίας.
Ατλαντοποίηση: Όταν ο Ατλαντικός εισβάλλει στην Αρκτική
Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες μιλούν για «Ατλαντοποίηση» της Αρκτικής: τη σταδιακή διείσδυση πιο ζεστών, πιο αλμυρών νερών του Ατλαντικού στον Αρκτικό Ωκεανό. Η νέα μελέτη πάει ένα βήμα παραπέρα και δείχνει ότι η λεκάνη της Γροιλανδίας παύει να λειτουργεί ως «καταψύκτης» για τα βαθιά νερά της Ευρασίας.
Μέσω του Πορθμού Φραμ –του «στενού περάσματος» ανάμεσα στη Γροιλανδία και τη Σβάλμπαρντ– οι μάζες νερού που κάποτε έφταναν ψυχρές και σταθερές, τώρα έρχονται θερμότερες. Η λεκάνη της Γροιλανδίας θερμαίνεται τόσο γρήγορα, ώστε δεν μπορεί πλέον να ψύχει επαρκώς τα βαθιά νερά της Ευρασίας. Αντί να φρενάρει τη θέρμανση, τη μεταφέρει.
Η κορυφογραμμή Λομονόσοφ, μια ρηχή «ράχη» στον βυθό του ωκεανού, λειτουργεί προς το παρόν ως φυσικό εμπόδιο, περιορίζοντας την εξάπλωση των θερμών υδάτων προς την Αμερικανική Λεκάνη. Όμως αυτό σημαίνει ότι το βάρος της θέρμανσης πέφτει ακόμη περισσότερο στην Ευρασία – δηλαδή προς τη δική μας πλευρά του πλανήτη.
Από τα βαθιά νερά στα νορβηγικά φιόρδ: Το οικοσύστημα σε αναβρασμό
Η θέρμανση δεν μένει στα χαρτιά των ωκεανογράφων. Ήδη οι παράκτιες περιοχές της Νορβηγίας και της Θάλασσας του Μπάρεντς καταγράφουν αλλαγές στην αλιεία και στη σύνθεση των θαλάσσιων ειδών.
Ειδικοί του Νορβηγικού Ινστιτούτου Θαλάσσιων Ερευνών προειδοποιούν ότι τα θερμότερα νερά επηρεάζουν την αναπαραγωγή ειδών–κλειδιά, όπως ο μπακαλιάρος. Όπως επισημαίνει η θαλάσσια επιστήμονας Mari Myksvoll, ο μπακαλιάρος έχει «σκληρό» όριο: δεν μπορεί να αναπαραχθεί όταν η θερμοκρασία του νερού ξεπερνά τους 10°C. Αν τα νερά συνεχίσουν να ζεσταίνονται, ο κύκλος ζωής του είδους διαταράσσεται.
Την ίδια ώρα, οι ψαράδες στην Αρκτική βλέπουν με τα μάτια τους αυτό που περιγράφουν οι επιστήμονες με διαγράμματα. Ο Kent Jensen, που ψαρεύει στη Θάλασσα του Μπάρεντς κοντά στο Κίρκενες εδώ και 15 χρόνια, παρατηρεί ολοένα και περισσότερα «ξενικά» για τα βόρεια νερά είδη: σκουμπρί, κιτρινόπτερο τόνο, περισσότερο μπακαλιάρο και ρέγγα να κινούνται βορειότερα. Πριν από μια δεκαετία, λέει, τέτοιες ποσότητες σκουμπριού στο βόρειο τμήμα της Θάλασσας του Μπάρεντς ήταν αδιανόητες.
Ό,τι αλλάζει στις θάλασσες της Νορβηγίας και της Αρκτικής, αργά ή γρήγορα φτάνει και στα πιάτα της Ευρώπης: στις τιμές, στη διαθεσιμότητα, στη σύνθεση των εμπορικών αλιευμάτων. Η αλυσίδα είναι αόρατη, αλλά υπαρκτή.
Ευρύτερες επιπτώσεις στην Ευρασία: Κλίμα, ρεύματα, ακραία φαινόμενα
Η θέρμανση της λεκάνης της Γροιλανδίας και η μεταφορά θερμότητας στην Ευρασιατική Λεκάνη δεν επηρεάζουν μόνο τα ψάρια. Οι αλλαγές στα βαθιά νερά διαταράσσουν τη μεγάλη «ζώνη μεταφοράς» θερμότητας του πλανήτη: τα ωκεάνια ρεύματα που μετακινούν θερμό και ψυχρό νερό σε παγκόσμια κλίμακα.
Όταν η Αρκτική χάνει τη λειτουργία της ως ψυγείο, οι θερμοκρασιακές και πιεστικές ισορροπίες στην ατμόσφαιρα μεταβάλλονται. Αυτό συνδέεται –σύμφωνα με όλο και περισσότερες μελέτες– με:
αλλαγές στα μοτίβα των jet streams,
αύξηση σε μπλοκαρίσματα και στάσιμα συστήματα,
περισσότερα παρατεταμένα κύματα καύσωνα ή ψύχους στην Ευρασία.
Με απλά λόγια, ένα «κλικ» στους βαθιούς, αρκτικούς ωκεανούς μπορεί να μεταφραστεί σε ακραίο καύσωνα στη νότια Ευρώπη, παρατεταμένο χειμώνα στην κεντρική Ευρώπη, έντονες βροχοπτώσεις ή παρατεταμένη ξηρασία σε άλλες περιοχές. Η θέρμανση της λεκάνης της Γροιλανδίας δεν είναι το μοναδικό αίτιο – αλλά προστίθεται σε μια ήδη οριακή ισορροπία.
Η προειδοποίηση των επιστημόνων: Δεν είναι απλά ένα «ακόμη» εύρημα
Οι ερευνητές που υπογράφουν τη μελέτη υπογραμμίζουν ότι η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στους ωκεανούς είναι βαθύτερη και ταχύτερη από όσο πιστεύαμε. Η θέρμανση των βαθέων υδάτων στην Αρκτική σημαίνει ότι η περίφημη «αδράνεια» των ωκεανών –η αργή, σταθερή αντίδραση στα κλιματικά σήματα– αρχίζει να μειώνεται.
Όταν λεκάνες όπως αυτή της Γροιλανδίας αλλάζουν θερμικό χαρακτήρα μέσα σε λίγες δεκαετίες, στέλνουν το μήνυμα ότι το σύστημα πλησιάζει σε νέα ισορροπία. Και όπως πάντα με το κλίμα, οι νέες ισορροπίες συνοδεύονται από περιόδους αναταραχής.
Η Αρκτική δεν είναι «μακριά» – είναι ο καθρέφτης που δείχνει τι έρχεται. Και η λεκάνη της Γροιλανδίας, αυτό το φαινομενικά απομονωμένο κομμάτι βαθέων υδάτων, αποδεικνύεται ένας από τους σιωπηλούς, αλλά καθοριστικούς παίκτες στις κλιματικές εξελίξεις που θα επηρεάσουν την Ευρασία για δεκαετίες.
Πηγή: Pagenews.gr