Μπλόκο στην «αγοράστε ευρωπαϊκά προϊόντα»: Η ΕΕ διχάζεται και η στρατηγική πάει για το 2026

Η ιδέα που γεννήθηκε στο Παρίσι και σκοντάφτει στις Βρυξέλλες

Η στρατηγική «Αγοράστε ευρωπαϊκά προϊόντα» παρουσιάστηκε ως η απάντηση της ΕΕ στον σκληρό παγκόσμιο ανταγωνισμό από Κίνα και ΗΠΑ. Η βασική λογική είναι απλή: μεγάλες δημόσιες συμβάσεις, κρίσιμα έργα και στρατηγικοί τομείς να κατευθύνονται κατά προτεραιότητα σε ευρωπαϊκές βιομηχανίες, ώστε να ενισχύεται η παραγωγική βάση της ηπείρου.

Την ιδέα έσπρωξε πρώτη η Γαλλία, ζητώντας να δοθεί σαφές προβάδισμα σε «ευρωπαϊκούς πρωταθλητές» της βιομηχανίας και της τεχνολογίας. Στο κλίμα αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δούλευε ένα νομοσχέδιο που θα εισήγαγε de facto μια προσέγγιση τύπου «buy European» στην ενιαία αγορά.

Όμως, όπως επιβεβαίωσε η Κομισιόν στο Euronews, το σχέδιο αυτό μπαίνει στον πάγο: η παρουσίασή του μεταφέρεται πλέον για τις 28 Ιανουαρίου 2026. Ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής, Στεφάν Σεζουρνέ, επέλεξε την αναβολή μετά τον έντονο διχασμό που εκφράστηκε στο Συμβούλιο.

Εννέα χώρες τραβούν χειρόφρενο στην «ευρωπαϊκή προτίμηση»

Στη συνάντηση των υπουργών Βιομηχανίας στις Βρυξέλλες, μια ομάδα εννέα κρατών–μελών – Τσεχία, Εσθονία, Φινλανδία, Ιρλανδία, Λετονία, Μάλτα, Πορτογαλία, Σουηδία και Σλοβακία – έστειλε σαφές μήνυμα επιφυλακτικότητας.

Σε έγγραφο που είχαν από πριν κυκλοφορήσει, προειδοποιούν ότι μια γενικευμένη «ευρωπαϊκή προτίμηση» μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες: να επηρεάσει αρνητικά τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό, να αυξήσει τις τιμές, να υπονομεύσει την ποιότητα και να δυσκολέψει τη ζωή των ίδιων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που βασίζονται σε ανοιχτές αγορές.

Παράλληλα, Πολωνία και Κάτω Χώρες στήριξαν τις εκκλήσεις για πλήρη εκτίμηση επιπτώσεων πριν γίνει οποιοδήποτε αποφασιστικό βήμα. Το μήνυμα είναι καθαρό: η «ευρωπαϊκή προτίμηση» δεν μπορεί να γίνει γενικός κανόνας, αλλά μόνο στοχευμένο εργαλείο και μάλιστα ως τελευταία λύση.

«Έσχατο μέτρο» και μόνο για στρατηγικούς τομείς

Το κείμενο των εννέα χωρών θέτει κάτι σαν «κόκκινες γραμμές» για τη στρατηγική «αγοράστε ευρωπαϊκά προϊόντα». Τονίζει ότι τυχόν κριτήρια ευρωπαϊκής προτίμησης θα πρέπει να επιστρατεύονται μόνο όταν έχουν εξαντληθεί άλλα μέσα και αποδειχθεί ότι δεν επαρκούν.

Ακόμη και τότε, – υπογραμμίζουν – οι κανόνες αυτοί πρέπει να περιορίζονται σε προσεκτικά ορισμένους στρατηγικούς τομείς, εκεί όπου η ΕΕ εμφανίζει υψηλού κινδύνου στρατηγική εξάρτηση από τρίτες χώρες. Στο τραπέζι βρίσκονται κλάδοι όπως τα αυτοκίνητα, τα χημικά, ο χάλυβας, τα φαρμακευτικά προϊόντα και – εμμέσως – οι κρίσιμες πρώτες ύλες.

Από γαλλικής πλευράς, ο εκπρόσωπος για τη βιομηχανία, Σεμπαστιάν Μαρτέν, έσπευσε να διευκρινίσει ότι Παρίσι και Βερολίνο δεν ζητούν «ευρωπαϊκή προτίμηση παντού και για όλους», αλλά επιμένουν πως σε συγκεκριμένους, ευαίσθητους τομείς πρέπει να υπάρξει πρόοδος.

Ο φόβος για Κίνα και ΗΠΑ και η πίεση στις ευρωπαϊκές βιομηχανίες

Το ζήτημα δεν είναι θεωρητικό. Τα στοιχεία των κινεζικών τελωνείων δείχνουν ότι οι ροές κινεζικών προϊόντων προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 14,8% την τελευταία χρονιά. Στη Γερμανία η αύξηση ήταν 15,5%, στη Γαλλία 17,5% και στην Ιταλία εκτοξεύτηκε στο 25,4%.

Την ίδια στιγμή, η Κίνα αξιοποιεί επιθετικές βιομηχανικές επιδοτήσεις, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μπει σε μια φάση «επιθετικής» βιομηχανικής πολιτικής, με πακέτα τύπου Inflation Reduction Act να προσελκύουν επενδύσεις σε έδαφός τους.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, Γαλλία και Γερμανία εξετάζουν εάν οι στρατηγικές αδυναμίες, τα εξωευρωπαϊκά μονοπώλια ή τα στρεβλά πλεονεκτήματα που προκύπτουν από τις επιδοτήσεις τρίτων χωρών μπορούν να δικαιολογήσουν ειδικούς κανόνες ευρωπαϊκής προτίμησης.

Η λογική τους είναι ότι, αν οι ανταγωνιστές δεν παίζουν με τους ίδιους κανόνες, η Ευρώπη δεν μπορεί να παραμένει παθητικός θεατής, ιδίως όταν διακυβεύονται αλυσίδες εφοδιασμού, ενεργειακή ασφάλεια και θέσεις εργασίας στη βιομηχανία.

Ο κίνδυνος για την ενιαία αγορά και το ευρωπαϊκό αφήγημα

Από την άλλη πλευρά, τα κράτη–μέλη που αντιδρούν φοβούνται ότι μια άτσαλη εφαρμογή της στρατηγικής «αγοράστε ευρωπαϊκά προϊόντα» μπορεί να υπονομεύσει τον πυρήνα της ενιαίας αγοράς.

Αν οι κανόνες «ευρωπαϊκής προτίμησης» γίνουν υπερβολικά γενικοί, ο κίνδυνος είναι διπλός: εσωτερικά, να δημιουργηθούν στρεβλώσεις και να ευνοηθούν λίγοι μεγάλοι παίκτες εις βάρος μικρότερων επιχειρήσεων· εξωτερικά, να προκληθούν αντίμετρα από εμπορικούς εταίρους που θα θεωρήσουν ότι η ΕΕ ολισθαίνει προς προστατευτισμό.

Εξ ου και η επιμονή για προσεκτική ανάλυση, στοχευμένες παρεμβάσεις και χρήση της «ευρωπαϊκής προτίμησης» μόνο ως εργαλείο ακραίας ανάγκης, όχι ως νέα «κανονικότητα» στις δημόσιες συμβάσεις.

Η μάχη του 2026: ασπίδα ή δίκοπο μαχαίρι;

Η αναβολή της πρότασης για τις 28 Ιανουαρίου 2026 δεν σημαίνει εγκατάλειψη της ιδέας, αλλά παράταση μιας μάχης που θα είναι βαθιά πολιτική. Από τη μία, η ανάγκη θωράκισης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας απέναντι σε Κίνα και ΗΠΑ· από την άλλη, ο φόβος ότι μια κακώς σχεδιασμένη «ευρωπαϊκή προτίμηση» μπορεί να γίνει δίκοπο μαχαίρι για την ανταγωνιστικότητα και τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι μέχρι το 2026 η συζήτηση θα ενταθεί: ποιους κλάδους θα αφορά, πόσο «σφιχτά» θα είναι τα κριτήρια, πώς θα συνδυαστεί με τους κανόνες του ΠΟΕ, και κυρίως πώς θα διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη θα παραμείνει ανοιχτή αλλά όχι αφελής.

Σε έναν κόσμο όπου οι μεγάλες δυνάμεις παίζουν σκληρά με βιομηχανική πολιτική, επιδοτήσεις και γεωπολιτικούς υπολογισμούς, η ΕΕ καλείται να αποφασίσει αν η στρατηγική «Αγοράστε ευρωπαϊκά προϊόντα» θα είναι η νέα της ασπίδα – ή ένα εργαλείο που, αν χρησιμοποιηθεί λάθος, μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ.

Πηγή: Pagenews.gr