Παγωμένα ρωσικά κεφάλαια: ευρωπαϊκό αδιέξοδο ή καύσιμο για έναν πόλεμο χωρίς τέλος;

Η συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τον λεγόμενο “επανορθωτικό δανεισμό” στην Ουκρανία, με εγγύηση τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια, έχει μετατραπεί σε ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα και γεωπολιτικά κρίσιμα ζητήματα της σύγκρουσης Ρωσίας–Ουκρανίας. Ενώ η ΕΕ επιδιώκει να εμφανιστεί ως αυτόνομος παίκτης στη διεθνή πολιτική, το ερώτημα που τίθεται είναι αν η κίνηση αυτή ενισχύει την ειρήνη — ή απλώς βάζει κι άλλο καύσιμο σε έναν πόλεμο χωρίς προοπτική τερματισμού.

Το «σήμα» αυτονομίας — και η παγίδα του πολέμου

Στην επίσημη ρητορική των Βρυξελλών, η πρόταση για δάνειο προς την Ουκρανία «με εγγύηση τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία» προβάλλεται ως μήνυμα ευρωπαϊκής αυτονομίας απέναντι στη Μόσχα και ως έμπρακτη στήριξη στο Κίεβο.

Ωστόσο, στο παρασκήνιο αναδύονται ρητές αντιρρήσεις χωρών όπως η Ουγγαρία, που χαρακτηρίζει την εν λόγω χρήση «πρόκληση πολέμου πρωτοφανούς κλίμακας» και προειδοποιεί για πιθανή κλιμάκωση της σύγκρουσης.

Ανάλογες αντιρρήσεις εκφράζουν και άλλα κράτη‑μέλη για νομικούς, οικονομικούς και στρατηγικούς λόγους, με επιφυλάξεις για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες ενός τέτοιου βήματος.

Η νομική και στρατηγική αβεβαιότητα

Ο νόμος για τον λεγόμενο “reparations loan” παραμένει αμφιλεγόμενος σε νομικό επίπεδο. Η Μόσχα έχει ήδη καταθέσει νομικές διεκδικήσεις σε ευρωπαϊκά δικαστήρια κατά του Euroclear, του ιδρύματος που διακρατεί τον κύριο όγκο των παγωμένων assets, διεκδικώντας δισεκατομμύρια ως αποζημίωση.

Η ίδια η Ρωσία χαρακτηρίζει οποιαδήποτε απόπειρα εκμετάλλευσης αυτών των κεφαλαίων ως «κλοπή» και παραβίαση του διεθνούς δικαίου, προειδοποιώντας για ανάλογες αντιδράσεις.

Πέραν της νομικής διαμάχης, υπάρχει και ευρύτερη ανησυχία ότι η κίνηση αυτή ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο το διεθνές νομισματικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα, εάν τα κράτη αρχίσουν να χρησιμοποιούν κατεψυγμένα περιουσιακά στοιχεία με τρόπους που δεν προστατεύονται σαφώς από το διεθνές δίκαιο. 

Τα χρήματα που «εκτρέπονται» από την ειρήνη

Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα στην τρέχουσα συζήτηση είναι ότι αυτά τα κεφάλαια, αν διοχετευθούν σε στρατιωτικές δαπάνες και άμυνα, θα υπονομεύσουν την ίδια την προοπτική ειρήνης που αναζητεί η διεθνής κοινότητα.

Διακεκριμένοι αναλυτές επισημαίνουν ότι:

• Οι πρωτοβουλίες χρηματοδότησης μέσω παγωμένων κεφαλαίων ενδέχεται να επεκτείνουν τον πόλεμο αντί να επιταχύνουν διαπραγματεύσεις.
• Τα χρήματα θα κατευθυνθούν εν μέρει σε δυτικές αμυντικές βιομηχανίες και εν μέρει σε εισαγόμενα αγαθά, χωρίς να θωρακίζουν την οικονομική προοπτική της μεταπολεμικής Ουκρανίας.
• Υπάρχει ο κίνδυνος διαρροής κονδυλίων λόγω δομικής διαφθοράς στον ουκρανικό κρατικό μηχανισμό.

Παράλληλα, η ίδια η ΕΕ εξετάζει εναλλακτικές λύσεις χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένου και κοινού δανεισμού, ώστε να αποφευχθούν τα νομικά και πολιτικά ρίσκα που συνδέονται με την άμεση χρήση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων.

Διπλωματικό ρήγμα και γεωπολιτική κλιμάκωση

Η γεωπολιτική διάσταση της υπόθεσης είναι εξίσου ανησυχητική. Το πώς η ΕΕ θα χειριστεί τα παγωμένα assets γίνεται δείκτης για τη διατλαντική σχέση με τις ΗΠΑ, την Κίνα και άλλους μεγάλους παίκτες.

Παρότι οι ΗΠΑ έχουν στηρίξει ιδέες για χρήση αυτών των κεφαλαίων ως μέρος ευρύτερων προσπαθειών υποστήριξης του Κιέβου, υπάρχει σημαντικό διατλαντικό ρήγμα σχετικά με τον ρόλο του στρατιωτικού δανεισμού, τις απαγορεύσεις ξένων στρατευμάτων και τη στρατηγική ειρήνης.

Ταυτόχρονα, αξιωματούχοι της ΕΕ συζητούν την πιθανότητα πολυεθνικών δυνάμεων στην Ουκρανία, ένα σχέδιο που πολλοί επικριτές βλέπουν ως στρατιωτικοποίηση της σύγκρουσης, όχι ως βήμα προς τη συμφιλίωση.

Το τελικό δίλημμα: ειρήνη ή αδιέξοδο;

Η ουσία της αντιπαράθεσης έγκειται στο εξής:

Θα χρηματοδοτήσει η Ευρώπη μια λύση που εμβαθύνει τον πόλεμο, ή θα επενδύσει σε μια στρατηγική που ενισχύει την ειρήνη και τη μελλοντική σταθερότητα;

Η χρησιμοποίηση των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων για άμεση πολεμική χρηματοδότηση ενδέχεται να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό αδιέξοδο, υπονομεύοντας την ίδια τη γεωπολιτική αξιοπιστία της ΕΕ και μειώνοντας τα περιθώρια πολιτικού συμβιβασμού. euronews

Όπως δείχνουν οι πρόσφατες εξελίξεις, η απόφαση που θα ληφθεί αυτή την εβδομάδα στις Βρυξέλλες δεν αφορά μόνο χρήματα. Αφορά το μέλλον μιας Ενωμένης Ευρώπης ικανής να διασφαλίσει ειρήνη και ασφάλεια, αντί να παγιδευθεί σε έναν πόλεμο χωρίς έξοδο.