Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτη: Γιατί κατασκευάστηκε

Μνημείο Αγνώστου Στρατιώτη: Το γλυπτό παριστάνει μια γυμνή ανδρική μορφή ενός νεκρού πολεμιστή ξαπλωμένη σε κάποια έξαρση του εδάφους.

Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη βρίσκεται στην πλατεία Συντάγματος, μπροστά από το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων. Κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930 και, όπως όλα τα μνημεία αυτού του τύπου, είναι ένα κενοτάφιο προς τιμή των πεσόντων στους πολέμους. Το πρώτο μνημείο στον Άγνωστο Στρατιώτη του Αγώνα του 1821 στήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1858, με απόφαση του δήμου Ερμούπολης Σύρου. Και σήμερα, με αφορμή τον εορτασμό των 200 ετών, έγινε κατάθεση στεφάνων, όπως από τον Πρίγκιπα Κάρολο.

Η απόφαση για την ανέγερση ενός μνημείου στον άγνωστο στρατιώτη ελήφθη από τη δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου. Με απόφαση του ίδιου, σαν υπουργού Στρατιωτικών, στις 3 Μαρτίου 1926 προκηρύχθηκε καλλιτεχνικός διαγωνισμός στην εφημερίδα Εσπέρα «διά την υποβολήν μελέτης ανεγέρσεως τάφου Αγνώστου Στρατιώτου εις την έμπροσθεν των Παλαιών Ανακτόρων Πλατείαν, καταλλήλος προς τούτο διαρρυθμιζομένην». Στις 9 Οκτωβρίου 1926 το Υπουργείο Στρατιωτικών ενέκρινε και βράβευσε κατά πλειοψηφία την μελέτη του αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Λαζαρίδη.

Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη: Ποιος το κατασκεύασε;

Η θέση του Μνημείου είχε υποδειχθεί από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα στην θέση των Παλαιών Ανακτόρων (σημερινή Βουλή των Ελλήνων) και με πρόταση του Πάγκαλου, ο οποίος επιθυμούσε στο κτίριο των παλαιών ανακτόρων να στεγαστεί το υπουργείο Στρατιωτικών. Όμως, μετά από έντονες αντιδράσεις και συνεχείς συνεδριάσεις, το 1929 στη Ζ΄ συνεδρίαση της Βουλής ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τότε πρωθυπουργός, παραμερίζοντας τη διαφωνία του με τον Θεόδωρο Πάγκαλο, αποφάσισε ότι η καλύτερη θέση ήταν η αρχική στην Πλατεία Ανακτόρων, θεωρώντας ότι το μνημείο πρέπει να είναι στο κέντρο της πόλης, όπως το αντίστοιχο της Γαλλίας.

Η επιτροπή ανέγερσης είχε δώσει όλη την ευθύνη κατασκευής στον αρχιτέκτονα Μανώλη Λαζαρίδη. Αρχικά είχε συνεργαστεί με τον γλύπτη Θωμά Θωμόπουλο, ο οποίος είχε προτείνει ως κεντρικό γλυπτό την παράσταση γιγαντομαχίας όπου μια μορφή αγγέλου, που θα συμβόλιζε την Ελλάδα, θα παραλάμβανε στοργικά τον νεκρό στρατιώτη. Παρά την αρχική συμφωνία με τον Θωμόπουλο, ο Λαζαρίδης, ως επιβλέπων όλων των εργασιών, τον παραμέρισε από το έργο εξαιτίας χρηματικής ασυμφωνίας. Το 1930 τον αντικατέστησε με τον γλύπτη Φωκίωνα Ροκ με ομόφωνη απόφαση της επιτροπής ανέγερσης, η οποία στην συνέχεια ενέκρινε νέα πρόταση για το έργο, με έναν οπλίτη «εκτάδην κείμενο» (ξαπλωμένο στο έδαφος). Την πρόταση χαρακτήρισε ταιριαστή, επειδή προσδίδει ηρεμία και απλότητα.

Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη: Τι παριστάνει το γλυπτό;

Το μνημείο είναι μια αστική σύνθεση με αρχές γαλλικής πολεοδομικής παράδοσης και κλασικισμού, συνδυασμένες με το μοντέρνο πνεύμα της Αρ Ντεκό και με συμβολικές αναφορές στην ελληνική αρχαιότητα. Κεντρικό θέμα ήταν η ενότητα του μνημείου με την πλατεία Συντάγματος, η εναρμόνισή του με τα νεοκλασικά Ανάκτορα και η συμβολή στην ανάπλαση της πλατείας Συντάγματος με κύριο άξονα την οδό Ερμού. Για την κατασκευή του έγινε εκσκαφή μεγάλης κλίμακας και ισοπεδώθηκε το λοφώδες τοπίο μπροστά από τη Βουλή.

Το έργο είναι ένα ανάλημμα σχήματος Π από λαξευμένους πωρόλιθους μεγάλων διαστάσεων. Το γλυπτό βρίσκεται στο βάθος και κεντρικά του όλου έργου. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν δύο πλευρικές κλίμακες ενώ στο κέντρο υπάρχει ένας τάφος σε παραλληλόγραμμο πλαίσιο και ανυψωμένος. Οι μνημειώδεις κλίμακες είναι διακοσμητικές, καθώς τα σκαλοπάτια τους προορίζονταν για θεωρεία κατά τη διάρκεια τελετών.

Το γλυπτό παριστάνει μια γυμνή ανδρική μορφή ενός νεκρού πολεμιστή ξαπλωμένη σε κάποια έξαρση του εδάφους. Ο νεκρός πολεμιστής στο αριστερό χέρι κρατάει κυκλική ασπίδα, στο κεφάλι φοράει αρχαίο κράνος με το πρόσωπο γυρισμένο από τα πλάγια να θυμίζει αρχαίο νόμισμα. Η απόδοση του σώματος του νεκρού από τον καλλιτέχνη δίνει την εντύπωση στον θεατή ότι ο Άγνωστος Στρατιώτης αναπαύεται ζωντανός, έτοιμος να σηκωθεί.