Επισιτιστική κρίση: Νέα “Αραβική Άνοιξη” ενόψει – Εκεί που “σιγοβράζουν” οι εντάσεις

Πολιτικές αναταραχές και ανατροπές από την "έκρηξη" στις τιμές τροφίμων και καυσίμων - Ποια σημεία του πλανήτη απειλούνται άμεσα

Όταν οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους στην Αίγυπτο το 2011, οι διαδηλωτές φώναζαν για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη — αλλά και για ψωμί .

Το κόστος των βασικών ειδών τροφοδοσίας είχε εκτιναχθεί λόγω της εκτοξευόμενης τιμής αγαθών όπως το σιτάρι, προκαλώντας οργή κατά του προέδρου, Χόσνι Μουμπάρακ.

Τώρα, περισσότερο από μια δεκαετία μετά την Αραβική Άνοιξη, οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων εκτινάσσονται ξανά στα ύψη . Είχαν ήδη φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί νωρίτερα φέτος, καθώς η πανδημία, οι κακές καιρικές συνθήκες και η κλιματική κρίση ανέτρεψαν τη γεωργία και απείλησαν την επισιτιστική ασφάλεια για εκατομμύρια ανθρώπους. Έπειτα ήρθε ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο τα πράγματα, ενώ παράλληλα προκάλεσε αύξηση στο κόστος του άλλου καθημερινού απαραίτητου, του καυσίμου.

Ο συνδυασμός θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα κύμα πολιτικής αστάθειας, καθώς οι άνθρωποι που ήταν ήδη απογοητευμένοι με τους κυβερνώντες ωθούνται στα όρια, λόγω της αύξησης του κόστους.

«Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό», δήλωσε ο Ραμπάχ Αρέζκι, ανώτερος συνεργάτης στη Σχολή Διακυβέρνησης Κένεντι του Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στην Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης.

Οι αναταραχές στη Σρι Λάνκα, το Πακιστάν και το Περού την περασμένη εβδομάδα υπογραμμίζουν τους κινδύνους. Στη Σρι Λάνκα, έχουν ξεσπάσει διαδηλώσεις για την έλλειψη φυσικού αερίου και άλλων βασικών αγαθών. Ο διψήφιος πληθωρισμός στο Πακιστάν έχει διαβρώσει την υποστήριξη προς τον Πρωθυπουργό Imran Khan , αναγκάζοντάς τον να παραιτηθεί. Τουλάχιστον έξι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε πρόσφατες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο Περού που πυροδοτήθηκαν από την αύξηση των τιμών των καυσίμων . Όμως η πολιτική σύγκρουση δεν αναμένεται να περιοριστεί σε αυτές τις χώρες.

«Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι έχουν αισθανθεί ακόμα τον πλήρη αντίκτυπο της αύξησης των τιμών», δήλωσε ο Hamish Kinnear, αναλυτής Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής στη Verisk Maplecroft, μια εταιρεία συμβούλων παγκόσμιων κινδύνων.

Μαθήματα από την Αραβική Άνοιξη

Εν όψει των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που έγιναν γνωστές ως Αραβική Άνοιξη — που ξεκίνησαν στην Τυνησία στα τέλη του 2010 και εξαπλώθηκαν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική το 2011 — οι τιμές των τροφίμων ανέβαιναν απότομα. Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών έφτασε στο 106,7 το 2010 και εκτινάχθηκε στο 131,9 το 2011, αύξηση ρεκόρ τότε.

«Ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι δεν αυτοπυρπολήθηκε επειδή δεν μπορούσε να γράψει blog ή να ψηφίσει», έγραψε ένας σχολιαστής από τα Εμιράτα τον Ιανουάριο του 2011 , αναφερόμενος στον πλανόδιο πωλητή του οποίου η πράξη διαμαρτυρίας βοήθησε στην έναρξη της επανάστασης στην Τυνησία και, τελικά, στον αραβικό κόσμο. «Οι άνθρωποι αυτοπυρπολούνται γιατί δεν αντέχουν να βλέπουν την οικογένειά τους να μαραίνεται , όχι από λύπη, αλλά από κρύο και πείνα». Οι συνθήκες σε μεμονωμένες χώρες διέφεραν, αλλά η ευρύτερη εικόνα ήταν ξεκάθαρη. Οι αυξανόμενες τιμές του σιταριού ήταν ένα σημαντικό μέρος του προβλήματος.

Η κατάσταση τώρα είναι ακόμα χειρότερη από τότε. Οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων μόλις έφτασαν σε νέο υψηλό ρεκόρ. Ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων του FAO που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή έφτασε στο 159,3 τον Μάρτιο, σημειώνοντας αύξηση σχεδόν 13% από τον Φεβρουάριο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ένας σημαντικός εξαγωγέας σιταριού, καλαμποκιού και φυτικών ελαίων, καθώς και οι σκληρές κυρώσεις στη Ρωσία – μια βασική παραγωγό σιταριού και λιπασμάτων – αναμένεται να ενισχύσουν περαιτέρω αυξήσεις τιμών τους επόμενους μήνες.

«40% των εξαγωγών σιταριού και καλαμποκιού από την Ουκρανία πηγαίνουν στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, οι οποίες ήδη αντιμετωπίζουν προβλήματα πείνας και όπου περαιτέρω ελλείψεις τροφίμων ή αυξήσεις τιμών θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν κοινωνική αναταραχή», δήλωσε ο Gilbert Houngbo, επικεφαλής του Διεθνούς Ταμείου για τη Γεωργία και Ανάπτυξη, είπε τον περασμένο μήνα .

Επιπρόσθετα είναι η αύξηση των τιμών της ενέργειας. Οι παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου είναι σχεδόν 60% υψηλότερες από ό,τι πριν από ένα χρόνο. Το κόστος του άνθρακα και του φυσικού αερίου έχει επίσης αυξηθεί.

Πολλές κυβερνήσεις αγωνίζονται να προστατεύσουν τους πολίτες τους, αλλά οι εύθραυστες οικονομίες που δανείστηκαν πολλά για να ξεπεράσουν την οικονομική κρίση του 2008 και την πανδημία είναι πιο ευάλωτες. Καθώς η ανάπτυξη επιβραδύνεται, βλάπτοντας τα νομίσματά τους και καθιστά δυσκολότερο να συμβαδίσουν με τις πληρωμές του χρέους, η διατήρηση των επιδοτήσεων για τρόφιμα και καύσιμα θα είναι δύσκολη, ειδικά εάν οι τιμές συνεχίσουν να ανεβαίνουν.

«Βρισκόμαστε τώρα σε μια κατάσταση όπου οι χώρες είναι χρεωμένες», είπε ο Αρέζκι. «Ως αποτέλεσμα, δεν έχουν αποθέματα για να προσπαθήσουν να συγκρατήσουν τις εντάσεις που θα προκύψουν από τόσο υψηλές τιμές».

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, σχεδόν το 60% των φτωχότερων χωρών ήταν «ήδη σε στενότητα χρέους ή σε υψηλό κίνδυνο» την παραμονή της εισβολής στην Ουκρανία.

Εκεί που σιγοβράζουν οι εντάσεις

Ασία:

Στη Σρι Λάνκα, ένα νησιωτικό έθνος 22 εκατομμυρίων, μια οικονομική και πολιτική κρίση ήδη βράζει, με διαδηλωτές να βγαίνουν στους δρόμους αψηφώντας τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας και τους υπουργούς της κυβέρνησης να παραιτούνται μαζικά.

Αντιμετωπίζοντας τα υψηλά επίπεδα χρέους και την αδύναμη οικονομία που στηρίζεται στον τουρισμό, η Σρι Λάνκα αναγκάστηκε να μειώσει τα αποθέματά της σε ξένο νόμισμα. Αυτό εμπόδισε την κυβέρνηση να κάνει πληρωμές για βασικές εισαγωγές όπως η ενέργεια, δημιουργώντας καταστροφικές ελλείψεις και αναγκάζοντας τους ανθρώπους να ξοδεύουν ώρες στην ουρά για καύσιμα.

Οι ηγέτες της έχουν επίσης υποτιμήσει το νόμισμά της, τη ρουπία Σρι Λάνκα, καθώς προσπαθούν να εξασφαλίσουν μια διάσωση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αλλά αυτό απλώς χειροτέρεψε τον πληθωρισμό στο εσωτερικό. Τον Ιανουάριο έφτασε στο 14%, σχεδόν διπλάσιο από τον ρυθμό αύξησης των τιμών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το κοινοβούλιο του Πακιστάν εξέδωσε ψήφο δυσπιστίας στον Χαν την Κυριακή, εκδιώκοντάς τον από την εξουσία και ανατρέποντας την κυβέρνησή του. Ενώ τα πολιτικά του προβλήματα χρονολογούνται χρόνια πριν, οι ισχυρισμοί για οικονομική κακοδιαχείριση καθώς το κόστος των τροφίμων και των καυσίμων εκτινάχθηκε, όπως και η εξάντληση των συναλλαγματικών αποθεμάτων, χειροτέρευσαν τα πράγματα.

«Η έκταση του οικονομικού χάους έχει ενώσει την αντίθεση στον Ίμραν Χαν», είπε ο Κίνεαρ του Verisk Maplecroft.

Μέση Ανατολή και Αφρική:

Οι ειδικοί παρακολουθούν επίσης για σημάδια πολιτικής δυσφορίας σε άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές τροφίμων από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και συχνά παρέχουν γενναιόδωρες επιδοτήσεις στο κοινό.

Στον Λίβανο, όπου σχεδόν τα τρία τέταρτα του πληθυσμού ζούσε στη φτώχεια πέρυσι ως αποτέλεσμα μιας πολιτικής και οικονομικής κατάρρευσης, μεταξύ 70% και 80% του εισαγόμενου σιταριού προέρχεται από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Βασικά σιλό σιτηρών καταστράφηκαν επίσης κατά την έκρηξη του 2020 στο λιμάνι της Βηρυτού.

Και η Αίγυπτος, ο μεγαλύτερος αγοραστής σιταριού στον κόσμο, δέχεται ήδη ισχυρές πιέσεις στο τεράστιο πρόγραμμα επιδοτήσεων για το ψωμί. Η χώρα όρισε πρόσφατα μια σταθερή τιμή για το μη επιδοτούμενο ψωμί μετά την εκτίναξη των τιμών και προσπαθεί να εξασφαλίσει τις εισαγωγές σιταριού από χώρες όπως η Ινδία και η Αργεντινή .

Καθώς υπολογίζεται ότι το 70% των φτωχών του κόσμου ζει στην Αφρική, η ήπειρος θα είναι επίσης «πολύ εκτεθειμένη» στην αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας, είπε ο Αρέζκι.

Οι ξηρασίες και οι συγκρούσεις σε χώρες όπως η Αιθιοπία, η Σομαλία, το Νότιο Σουδάν και η Μπουρκίνα Φάσο έχουν δημιουργήσει κρίση επισιτιστικής ασφάλειας για περισσότερο από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της ηπείρου, δήλωσε αυτή την εβδομάδα η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Η κατάσταση κινδυνεύει να χειροτερέψει τους επόμενους μήνες, συνέχισε.

Η πολιτική αστάθεια έχει ήδη δημιουργηθεί σε μέρη της ηπείρου. Μια σειρά πραξικοπημάτων έχουν λάβει χώρα στη Δυτική και Κεντρική Αφρική από τις αρχές του 2021.

Ευρώπη:

Ακόμη και οι χώρες με πιο ανεπτυγμένες οικονομίες, που διαθέτουν μεγαλύτερα αποθέματα ασφαλείας για να προστατεύσουν τους πολίτες από επώδυνες αυξήσεις τιμών, δεν θα έχουν τα εργαλεία για να μετριάσουν πλήρως το πλήγμα.

Χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν, τον περασμένο μήνα στη Μαδρίτη και αυτή την εβδομάδα στην Αθήνα. Στη Γαλλία, με τις εν εξελίξει προεδρικές εκλογές, η ακροδεξιά υποψήφια Μαρίν Λεπέν παίζει τα σχέδιά της για μείωση του κόστους ζωής . Η κυβέρνηση του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι σκέφτεται να εκδώσει κουπόνια τροφίμων , ώστε οι οικογένειες μεσαίων και χαμηλού εισοδήματος να έχουν την οικονομική δυνατότητα να φάνε.

Πηγή:cnn