Νοστράδαμος: Τσαρλατάνος ή ιδιοφυΐα – Γιατί οι προφητείες του “κερδίζουν” ακόμα “πιστούς”

Πώς ο "προφήτης" θριάμβευσε μετά θάνατον και πόση αξία έχει η αλήθεια ή όχι των προφητειών του για την ακμάζουσα βιομηχανία του "Νοστράδαμου".

Τώρα εδώ είναι καλά νέα και κακά νέα. Τα καλά νέα είναι ότι, όπως ίσως έχετε παρατηρήσει, ο κόσμος δεν τελείωσε στις 4 Ιουλίου 1999. Εξ ου και ο τίτλος στον Guardian τη Δευτέρα 5 Ιουλίου 1999: «Λάθος ο Νοστράδαμος (παρακαλώ αγνοήστε αν ο κόσμος τελείωσε χθες).»

Το τέλος του κόσμου…που δεν ήρθε

Γράφοντας 450 χρόνια νωρίτερα, ο Γάλλος αστρολόγος φαινόταν να είχε προβλέψει το τέλος με ασυνήθιστα συγκεκριμένους όρους για την ημερομηνία: «Το έτος χίλια εννέα ενενήντα εννέα επτά μήνες / Από τον ουρανό θα έρθει ένας μεγάλος βασιλιάς του τρόμου / [Θα ] αναβιώσει ο μεγάλος βασιλιάς του Angolmois. Πριν και μετά, ο Άρης [θα] βασιλέψει όπως θα το κάνει η τύχη».

Ο βασιλιάς του τρόμου, πρότειναν οι διερμηνείς του Νοστράδαμου, ήταν ο αντίχριστος. Άλλοι υποστήριξαν ότι, επειδή το Angolmois είναι ένας (σχεδόν) αναγραμματισμός του Mongolais, ο γαλλικός όρος του 16ου αιώνα για τους Μογγόλους, η εισβολή στην Ευρώπη από την ανατολή ήταν επικείμενη – αν και είτε από Ρώσους, είτε από Κινέζους είτε από εργαλειοποιημένους απογόνους του Τζένγκις Χαν, οι ορδές ήταν αβέβαιες. Ο ειδικός του Νοστράδαμου, καθηγητής Alexander Tollmann, βρήκε το θέμα τόσο ανησυχητικό που αποσύρθηκε στο καταφύγιό του στην Κάτω Αυστρία για να περιμένει την καταστροφή που δεν ήρθε ποτέ.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία

Τα κακά νέα είναι ότι αν νομίζατε ότι το 2022 ήταν μια σάπια χρονιά, μην αυταπατάστε ότι το 2023 θα είναι καλύτερο. Τα γραπτά του Νοστράδαμου χρησιμοποιούνται τώρα για να προβλέψουν μια ευρωπαϊκή αποκάλυψη. Η βάση αυτής της πρόβλεψης είναι το ακόλουθο απόσπασμα: «Επτά μήνες ο Μεγάλος Πόλεμος, άνθρωποι νεκροί από την κακία. / Ρουέν, το Εβρέ δεν θα πέσει στον βασιλιά».(αναφορά στις νορμανδικές πόλεις)

Κάποιοι το έχουν ερμηνεύσει ότι σημαίνει ότι η κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία σε έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο είναι επικείμενη. Ο μελλοντολογικός ανταποκριτής της Daily Star προσφέρει λογικές συμβουλές: «Το χρονοδιάγραμμα των επτά μηνών για τη σύγκρουση μπορεί αρχικά να φαίνεται σαν αφορμή για πανηγυρισμούς, αλλά με τα τρομακτικά πυρηνικά οπλοστάσια χωρών, όπως η Αμερική και η Ρωσία , ίσως είναι καλύτερο να είμαστε προσεκτικοί.» Οι Παριζιάνοι θα ήταν καλό να μείνουν στη Ρουέν μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα.

Η “προφητεία” θανάτου της Ελισάβετ και τα “κέρδη” πωλήσεων

Ίσως ο Νοστράδαμος να είναι ένας αναξιόπιστος οδηγός για το μέλλον. Μεταξύ 1547 και 1555 περίπου, φέρεται να υπαγόρευσε 942 ποιητικά, προφητικά τετράστιχα στη γραμματέα του ενώ έπαιρνε μοσχοκάρυδο, που προκαλεί παραισθήσεις όταν λαμβάνεται σε μεγάλες δόσεις. Ακόμα και στη ζωή του τρολάρονταν ανελέητα ως ένας «ανεγκέφαλος και τρελός ηλίθιος»,  «που φωνάζει ανοησίες και δημοσιεύει τις προβλέψεις και τις φαντασιώσεις του στους δρόμους».

Αλλά ο Νοστράδαμος θριάμβευσε μετά θάνατον. Τα τετράστιχά του, που εκδόθηκαν το 1555 ως Les Prophéties, δεν εξαντλήθηκαν ποτέ και λέγεται ότι είχαν προβλέψει την εκτέλεση του Καρόλου Α’, τη Μεγάλη Πυρκαγιά του Λονδίνου, τη Γαλλική Επανάσταση, την άνοδο και την πτώση του Ναπολέοντα και του Χίτλερ, τον πυροβολισμό του JFK , τη δολοφονία της Μπεναζίρ Μπούτο, τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου , τις μαζικές δολοφονίες του 2015 στο Παρίσι, ακόμη και την παραίτηση του βασιλιά Καρόλου Γ’.  Σίγουρα το 2022 ο Νοστράδαμος είναι λογοτεχνικό φαινόμενο. Ένα βιβλίο με ερμηνείες των υποτιθέμενων προφητειών του, τον περασμένο μήνα βρέθηκε στην κορυφή της λίστας των best seller των Sunday Times αφού προφανώς είχε προβλέψει πότε θα πέθαινε η βασίλισσα Ελισάβετ Β’. Το Nostradamus: The Complete Prophecies for the Future, του Mario Reading, πούλησε σχεδόν 8.000 αντίτυπα την εβδομάδα που έληξε στις 17 Σεπτεμβρίου, έναντι μόλις 5 την εβδομάδα πριν από τον θάνατο της Βασίλισσας.

Στο βιβλίο του, που δημοσιεύτηκε το 2006, ο Ρέντινγκ ισχυρίστηκε ότι βρήκε κάτι που είχαν χάσει άλλοι που είχαν μελετήσει τον Νοστράδαμο: ότι τα τετράστιχά του είναι αριθμητικά ευρετήρια για να συσχετίζονται με ημερομηνίες. Ως εκ τούτου, για παράδειγμα, το τετράστιχο 10/22, που ισχυρίζεται ότι προβλέπει τον θάνατο της βασίλισσας, λέει: «Επειδή αποδοκίμασαν το διαζύγιό του / Ένας άντρας που αργότερα θεώρησαν ανάξιο / Ο λαός θα διώξει τον βασιλιά των νησιών / Ένας άντρας θα αντικαταστήσει αυτόν που δεν περίμενε ποτέ να γίνει βασιλιάς».

«Αυτό το τετράστιχο», έγραψε ο Ρέντινγκ, «δεν θα εκπλήξει τον βρετανικό λαό και έχει μεγάλες επιπτώσεις. Το πρώτο είναι ότι η βασίλισσα Ελισάβετ θα πεθάνει, περίπου το 2022, σε ηλικία περίπου 96 ετών». Ο Ρέντινγκ, ο οποίος πέθανε το 2017, συνέχισε ισχυριζόμενος ότι το τετράστιχο 10/22 προβλέπει ότι ο βασιλιάς Κάρολος θα παραιτηθεί επειδή είναι «κουρασμένος από τις επίμονες επιθέσεις τόσο στον ίδιο, όσο και στη δεύτερη σύζυγό του» λόγω «αγανάκτησης εναντίον του από ένα συγκεκριμένο ποσοστό των βρετανών, μετά το διαζύγιό του με την Νταϊάνα, την πριγκίπισσα της Ουαλίας». Η ερμηνεία του δεν τελείωσε εκεί. Υπολόγισε επίσης ότι ο πρίγκιπας Χάρι θα γίνει ο επόμενος βασιλιάς, αντί του μεγαλύτερου αδελφού του Γουίλιαμ.

Από γυρολόγος φαρμακοποιός…προφήτης

Ο Michel de Nostradame γεννήθηκε στο Saint-Rémy-de-Provence το 1503. Έκανε τα πρώτα του βήματα ως περιοδεύων φαρμακοποιός, με μεγάλη ζήτηση για τη θεραπεία των θυμάτων πανώλης. «Η εποχή του ήταν συγκρίσιμη με τη δική μας», λέει ο ιστορικός Νταν Τζόουνς. «Έζησε όταν υπήρχαν επίσης τεράστιοι κοινωνικοί διαχωρισμοί και καταστροφές. Ήταν επίσης μια εποχή που η νέα εφεύρεση του τυπογραφείου έκανε απίστευτα εύκολη τη μετάδοση ιδεών και τις τρελές ανοησίες. Ήταν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της εποχής του».

Ο Νοστράδαμος εκμεταλλεύτηκε αυτό το νέο μέσο διάδοσης ιδεών. Από το 1550 και μετά παρήγαγε ετήσια αλμανάκ που περιλάμβαναν προφητικούς στίχους. Το 1554, άρχισε να γράφει το Les Prophéties, στο οποίο είχε ως στόχο να εκθέσει τη μελλοντική ιστορία του κόσμου σε 1.000 τετράστιχα, τακτοποιημένα σε 10 «αιώνες». Καθώς η φήμη του μεγάλωνε, ο Νοστράδαμος έγινε στενός φίλος της βασίλισσας της Γαλλίας, Αικατερίνης των Μεδίκων, τον θάνατο του συζύγου της οποίας του Ερρίκου Β’ υποτίθεται ότι είχε προβλέψει στον ακόλουθο στίχο:

«Το νεαρό λιοντάρι θα νικήσει το μεγαλύτερο / Στο πεδίο της μάχης σε μια μόνο μάχη / Θα τρυπήσει τα μάτια του μέσα από ένα χρυσό κλουβί / Δύο πληγές έκαναν μια, μετά θα πεθάνει με σκληρό θάνατο».

Αυτό έχει ληφθεί ότι αναφέρεται στο τουρνουά κονταρομαχίας το 1559, όπου ο Ερρίκος Β’ πληγώθηκε από αγκίδα από τη λόγχη του κόμη Γκάμπριελ ντε Μοντγκόμερι, που διαπέρασε το αριστερό μάτι του, τον εγκέφαλο και βγήκε από το αυτί του, με αποτέλεσμα τον θάνατό του 11 ημέρες αργότερα. Αλλά η αληθοφάνεια της προφητείας είναι αμφίβολη γιατί δεν εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή, παρά πολύ μετά από αυτή τη μοιραία συνάντηση.

Ίσως ο Νοστράδαμος να μην προέβλεψε τον θάνατο του βασιλιά τόσο όσο να τον έκανε να φαίνεται στους μελλοντικούς αναγνώστες σαν να τον πρόβλεψε. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Νοστράδαμος ήταν τσαρλατάνος, αλλά κάτι πιο ενδιαφέρον. «Το νόημα της προφητείας δεν είναι να σας δώσει πληροφορίες για τις διακυμάνσεις των τιμών των μετοχών, αλλά να μπορέσουμε μετά το συμβάν να επιβεβαιώσουμε ότι είχαν προβλεφθεί», υποστηρίζει ο Στίβεν Κόνορ, καθηγητής Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, «Η προφητεία είναι μόνο αναδρομικά ισχυρή. ή με το είδος της αναμενόμενης αναδρομής που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «posticipation», που σημαίνει πάντα να γνωρίζεις πολύ αργά αυτό που μπορεί να γνωρίζεις εκ των προτέρων».

Τούτου λεχθέντος, τουλάχιστον ο Νοστράδαμος προέβλεψε τον θάνατό του το 1566. Έχετε υπόψη σας, δεδομένου ότι η πρόβλεψη έγινε μια μέρα πριν πεθάνει και ότι ήταν σχεδόν κλινήρης με αρθρίτιδα, υδρωπικία και αρτηριοσκλήρωση, ίσως αυτό δεν ήταν τόσο σύμπτωμα της προφητικής ιδιοφυΐαw του, όσο η δήλωση του προφανούς.

Η διαχρονική  τέχνη της “ασάφειας”

Η ομορφιά του Νοστράδαμου είναι ότι μπορείς να διαβάζεις ό,τι θέλεις σε αυτά που έγραψε. Αυτό που για  κάποιους θεωρείται τσαρλατανία, από μία άλλη οπτική για κάποιους είναι η ιδιοφυΐα του, λέει ο Everett F Blieler, συγγραφέας, με το ψευδώνυμο Liberte E LeVert, Προφητείες και Αινίγματα του Νοστράδαμου: «Η περιφορά και η αποφυγή της αμεσότητας παίζουν μεγάλο ρόλο. Συνήθως παλινδρομούσε  στα αστρολογικά του ραντεβού, αφού οι σύνδεσμοι επαναλαμβάνονται. Επικαλέστηκε σκοτεινές λατινικές λέξεις για να δημιουργήσει δυνατότητες διπλών σημασιών. Παρέλειψε προθέσεις, άρθρα, αντανακλαστικά και συνδετικά και ευνόησε τον αόριστο ως έναν διαχρονικό, απρόσωπο τύπο που μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους».

Όπως λέει ο Τζόουνς: «Ο Νοστράδαμος έχει την αρετή της ασάφειας σε συνδυασμό με την αποκαλυπτική θέρμη. Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο, πολλοί το έχουν κάνει. Αυτή η ασάφεια προσφέρεται σε αυτό που τώρα γνωρίζουμε ως προκατάληψη επιβεβαίωσης. Σε απελπισμένους καιρούς, οι μάντεις έχουν έτοιμο κοινό για τις τρελές ανοησίες τους. Είναι το σημείο συνάντησης του κυνισμού και της ευπιστίας».

Αυτό το τελευταίο σημείο κάνει τον Nostradamus να ακούγεται απόλυτα μοντέρνος. «Αυτοί οι τύποι δεν είχαν μέσα κοινωνικής δικτύωσης», λέει ο Τζόουνς, «αλλά αυτό που παρήγαγαν τότε θα χρησίμευε τώρα ως το καύσιμο πέλλετ πάνω στο οποίο λειτουργούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην πραγματικότητα, όλο και περισσότερο, ο Νοστράδαμος εξαπλώνεται μέσω των social media».

Ο TS Eliot έγραψε ότι η ανθρωπότητα δεν μπορεί να αντέξει μεγάλη πραγματικότητα. Σήμερα, όταν η ζωή φαίνεται ανεπανόρθωτα χαοτική, οι πολιτικοί μας καταστροφικοί και το μέλλον πιο αβάσταχτο, αναζητούμε απεγνωσμένα πρότυπα, αφηγήσεις και νόημα. «Σε στιγμές μεγάλης αλλαγής ή κοινωνικού άγχους τείνουμε να αναζητούμε εξηγήσεις», λέει ο Jones. «Θέλουμε το παρελθόν και το μέλλον να έχουν αφηγηματικό νόημα». Ο σκοπός του προφήτη είναι να το παρέχει αυτό δείχνοντάς μας κούπες αυτό που δεν έχουμε παρατηρήσει, είτε πρόκειται για μια προνοητική επεξεργασία ενός μεγαλύτερου, ίσως καθορισμένου από τον Θεό, σκοπού, της πορείας της προόδου, είτε, όπως το θέτει ο Steven Connor, «μια λυτρωτική παραβολή που ανεβαίνει από την πτώση στη συγχώρεση».

Ο Νοστράδαμος κάθε άλλο παρά καταπραϋντικός είναι. «Οι στίχοι του είναι σχεδόν παθολογικά μη δεσμευτικοί ως προς τις αιτίες », υποστηρίζει ο Connor. «Το κόστος της γνώσης του τι πρόκειται να ακολουθήσει είναι, για τον Νοστράδαμο, ότι η ιστορία χάνει κάθε κατεύθυνση και συνοχή». Αλλά τίποτα από αυτά δεν έχει σημασία για την ακμάζουσα βιομηχανία του Νοστράδαμου. Οι ερμηνείες των επικείμενων καταστροφών, βασισμένες σε φανταστικές αναγνώσεις των στίχων του, εξακολουθούν να έρχονται πυκνές και γρήγορα. Η παρατήρησή του ότι «ο άνθρωπος θα φάει τον άνθρωπο» επειδή «το μπουσέλ του σιταριού θα φτάσει ψηλά», για παράδειγμα, θεωρείται ως αναφορά στις καταστροφικές συνέπειες της διακοπής των ουκρανικών εξαγωγών σιτηρών, αν και το υποτιθέμενο επακόλουθο της, η άνοδος του κανιβαλισμού, φαίνεται λίγο τραβηγμένο.

Κάποιοι υποστήριξαν ότι αυτό σημαίνει ότι ο Νοστράδαμος προέβλεψε επίσης τις επικείμενες επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης όταν έγραψε: «Για σαράντα χρόνια το ουράνιο τόξο δεν θα φαίνεται. / Για σαράντα χρόνια θα φαίνεται κάθε μέρα. / Η ξερή γη θα ξεραθεί και θα υπάρξουν μεγάλες πλημμύρες όταν τη δεις».

Αλλά αν η προοπτική των πλημμυρών, της ξηρασίας, των δολοφόνων και του Βασιλιά Χάρι και της Μέγκαν που μεταδίδουν ζωντανά αφιερώματα στο Netflix από τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ δεν αρκούν για να σας δώσουν την προοπτική για το τι θα ακολουθήσει, σκεφτείτε αυτήν την τελευταία πρόβλεψη του Νοστράδαμου. Το Quatrain 5/23 λέει: «Οι δύο υποψήφιοι θα ενωθούν μαζί / Όταν οι περισσότεροι άλλοι ενωθούν με τον Άρη / Ο Αφρικανός ηγέτης είναι φοβισμένος και τρέμει / Η διπλή συμμαχία χωρίζεται από τον στόλο». Στο βιβλίο του το 2006, ο Ρέντινγκ το θεώρησε ότι σημαίνει ότι ο κόσμος θα έβλεπε «δύο δυνάμεις να ενώνονται μαζί» για να καταπολεμήσουν τον παγκόσμιο πόλεμο.

Αλλά αυτή η ερμηνεία αμφισβητήθηκε πρόσφατα από τον γιο του Ρέντινγκ, Λόρι, ο οποίος ακολουθεί ξεκάθαρα την οικογενειακή επιχείρηση να κάνει τα λόγια του Νοστράδαμου σχετικά με τον σημερινό κόσμο. Πιστεύει ότι ο «Αφρικανός ηγέτης» είναι μια αναφορά στον γεννημένο στη Νότια Αφρική δισεκατομμυριούχο τεχνολογίας Έλον Μασκ και στα σχέδιά του να αποικίσει τον Άρη. Πράγματι, αυτό το τετράστιχο, με τη γραμμή από έναν άλλο στίχο, «το φως του Άρη θα σβήσει», υποδηλώνει ότι ο Μασκ θα πρέπει να εγκαταλείψει τα τολμηρά σχέδιά του να αφήσει τη Γη για τον κόκκινο πλανήτη και να παραμείνει ανάμεσά μας όσο τελειώνει ο κόσμος. Κάτι που, αν ισχύει, είναι απογοητευτικά νέα. Ο Λέοναρντ Κοέν το έθεσε καλύτερα: «Έχω δει το μέλλον και, αδερφέ, είναι φόνος».

πηγή: The Guardian