Οι Ρώσοι καταστράφηκαν – Φτωχοί και δυστυχισμένοι

Όταν επέστρεψε στην προεδρία το 2012 μετά από μια τετραετή παύση ως πρωθυπουργός, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι η πλευρά του είχε «κερδίσει μια ανοιχτή και ειλικρινή μάχη». Πολλά πράγματα έδειχναν να πηγαίνουν καλά. Ο πληθυσμός αυξανόταν και οι άνθρωποι ζούσαν περισσότερο, ήταν πλουσιότεροι και πιο ευτυχισμένοι. Οχι πια. Τα τελευταία δέκα χρόνια οι Ρώσοι άρχισαν να πεθαίνουν νεότεροι, και γίνονται λιγότεροι, φτωχότεροι και πιο δυστυχισμένοι.

Το πρώτο χτύπημα ήταν στην οικονομία. Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 χαιρετίστηκε με επευφημίες στη Ρωσία. Αλλά έφερε ένα κύμα κυρώσεων και προκάλεσε κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου. Η ύφεση που ακολούθησε έπληξε σκληρά την οικονομία. Τα μέσα εισοδήματα μειώθηκαν, ειδικά για το φτωχότερο μισό του πληθυσμού. Αν και το ΑΕΠ ανά άτομο ανέκαμψε μέχρι το 2018, τα μεσαία εισοδήματα δεν ανέκαμψαν. Σύμφωνα με τη μελέτη εισοδήματος του Λουξεμβούργου (Luxembourg Income Study), εξακολουθούσαν να είναι περίπου 10% χαμηλότερα από το ανώτατο όριο του 2012, το 2019, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμες εκτιμήσεις. Η Έκθεση Παγκόσμιας Ευτυχίας, βασισμένη σε έρευνες που ζητούσαν από τους ανθρώπους να αξιολογήσουν πώς αισθάνονται για τη ζωή τους, διαπίστωσε ότι η διάθεση στη Ρωσία έχει πέσει. Από το 2017 οι Ρώσοι έχουν αξιολογήσει τους εαυτούς τους λιγότερο ευτυχισμένους από το 2012.

Μετά ήρθε η πανδημία. Το επίσημο ποσοστό θανάτων από την Covid-19 της Ρωσίας δεν φαίνεται αξιοσημείωτο. Αλλά αυτά τα στοιχεία είναι παραπλανητικά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις υπερβολικής θνησιμότητας του The Economist, ο πραγματικός αριθμός των θανάτων του είναι από τους υψηλότερους στον κόσμο. Περίπου 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν πεθάνει, περίπου το διπλάσιο ποσοστό απ’ ότι στην Αμερική και σχεδόν τριπλάσιο από αυτό στην ΕΕ. Σε συνδυασμό με τη μείωση των ποσοστών γεννήσεων και της μετανάστευσης, αυτό σημαίνει ότι ο πληθυσμός της χώρας είναι μικρότερος τώρα από ό,τι το 2012. Μόνο το 2021, ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 693.000, ή περίπου 0,5%.

Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας έχει κάνει τα πράγματα χειρότερα. Αν και οι αριθμοί των θυμάτων είναι αόριστοι και λίγοι σε σύγκριση με τους θανάτους από την Covid-19, αυξάνονται ταχύτατα, ήδη ανέρχονται σε χιλιάδες και οι στρατιώτες που πεθαίνουν είναι κυρίως νέοι. Και οι άνευ προηγουμένου σε κλίμακα και στόχους κυρώσεις, έπληξαν την ήδη χειμαζόμενη οικονομία. Μέχρι στιγμής, οι οικονομικές επιπτώσεις ήταν λιγότερο επιζήμιες από ό,τι αναμενόταν, αλλά οι περισσότεροι αναλυτές αναμένουν ότι θα επιδεινωθούν τους επόμενους μήνες. Το ΔΝΤ προβλέπει μια «άσχημη ύφεση». Η ένωση τραπεζών Institute of International Finance προβλέπει οικονομική συρρίκνωση 15%. Αυτό θα αναιρούσε την αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων την τελευταία δεκαετία κατά πάνω από δύο φορές.

Όλα αυτά είναι αρκετά άσχημα. Αλλά σε σύγκριση με τον κόσμο συνολικά, ή ακόμη και με τις πλούσιες χώρες ειδικότερα, η πτώση της Ρωσίας φαίνεται ακόμη χειρότερη. Την τελευταία δεκαετία, το ΑΕΠ στις προηγμένες οικονομίες αυξήθηκε κατά 22%. Σε ολόκληρο τον κόσμο συνολικά έχει αυξηθεί κατά 41% (και τα δύο προσαρμόζονται για τις μεταβολές των τιμών). Εάν οι προβλέψεις για συρρίκνωση 15% είναι σωστές, μέχρι το τέλος του έτους η οικονομία της Ρωσίας θα είναι 7% μικρότερη από ό,τι το 2012. Η Ρωσία δεν έχασε απλώς μια δεκαετία ανάπτυξης — είτε οικονομικά, είτε υγεονομικά, είτε ακόμη από πλευράς προσωπικής ευτυχία. Πλέον κινείται με κατεύθυνση το παρελθόν.

Στις περισσότερες δημοκρατίες, ένα τόσο επονείδιστο ρεκόρ θα προκαλούσε προβλήματα για όποιον βρισκόταν στην εξουσία. Αλλά ο κ. Πούτιν έχει λιγότερα να φοβηθεί με τους αντιπάλους του φυλακισμένους ή εξόριστους, τις εκλογές κάθε άλλο παρά ελεύθερες και δίκαιες και τα μέσα ενημέρωσης υπό τον έλεγχό του. Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για όσους ζουν υπό την κυριαρχία του.