Αναμένοντας τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στο Βίλνιους

Η συνάντηση μεταξύ του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει προγραμματιστεί να διαρκέσει 60 λεπτά το πρωί της Τετάρτης στη λιθουανική πρωτεύουσα.

Πρόκειται για την πρώτη κατ’ ιδίαν συνάντηση μεταξύ των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας μετά τον καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου και την πλήρη αντιστροφή του κλίματος μεταξύ των δύο χωρών. Δεν θυμίζει πλέον σε τίποτα την τοξικότητα των τελών του 2022, όταν η Τουρκία ανέτρεψε το καλό κλίμα των συνομιλιών της Κωνσταντινούπολης με μια σειρά από παραβιάσεις χωρικών υδάτων και υπερπτήσεις στο Αιγαίο και ο Τούρκος πρόεδρος εκτόξευσε υβριστικούς χαρακτηρισμούς στον Έλληνα πρωθυπουργό κατά τη διάρκεια ή με αφορμή την ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο αμερικανικό Κογκρέσο.

Η βοήθεια που παρείχε η Ελλάδα μέσα σε λίγες ώρες από τον σεισμό ήταν ο λόγος και όχι η αιτία για το ευνοϊκό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο Ερντογάν έπρεπε να κλείσει ένα επικίνδυνο μέτωπο εξωτερικής πολιτικής, ενώ παράλληλα αγωνιζόταν για την επανεκλογή του και ανησυχούσε για την πλήρη αντικατάσταση της ασταθούς δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής του. Και πράγματι, για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό, οι τουρκικές παραβιάσεις στο Αιγαίο ήταν σχεδόν μηδενικές και η άμεση επικοινωνία μεταξύ των δύο κυβερνήσεων αποκαταστάθηκε: μετά από πέντε μήνες ηρεμίας και τέσσερις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις και στις δύο χώρες, άνοιξαν οι προοπτικές για να δοκιμαστούν τα επόμενα βήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Ωστόσο, οι θετικές εξελίξεις από μόνες τους δεν αρκούν για να σβήσουν τις πολύ βαθιές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας για το καθεστώς του Αιγαίου, της Ανατολικής Μεσογείου, της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη και, προφανώς, του Κυπριακού. Αυτό που θα φανεί στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, ωστόσο, είναι αν υπάρχει πολιτική βούληση για ουσιαστικές συνομιλίες, άρα και διαπραγματεύσεις. Το “παράθυρο ευκαιρίας”, όπως το θέτει η ελληνική πλευρά, φαίνεται να είναι υπαρκτό. Στο πλαίσιο αυτό, είναι λογικό και επιθυμητό η ελληνική κυβέρνηση να γυρίσει τη σελίδα της τουρκικής διπλωματίας στον πρόεδρο Ερντογάν και να διερευνήσει αν όντως υπάρχει βούληση να εντάξει τη χώρα του σε μια ευρύτερη κοινότητα που σέβεται τη διεθνή νομιμότητα και τις διεθνείς συνθήκες και κανόνες. Ωστόσο, θα πρέπει να είναι σαφές σε όλες τις πλευρές ότι σε αυτές τις ελληνοτουρκικές συνομιλίες και στις ενδεχόμενες διαπραγματεύσεις, η Τουρκία είναι αυτή που πρέπει να σημειώσει τη μεγαλύτερη πρόοδο προς έναν δίκαιο και λειτουργικό συμβιβασμό. Και αυτό γιατί η Τουρκία θα πρέπει να εγκαταλείψει κάθε αναθεωρητικό και εξαιρετικό δόγμα και να αποδεχθεί στο κοινό σχέδιο συμβιβασμού που θα κατατεθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ότι δεν υπάρχει γκρίζα ζώνη στο Αιγαίο, ότι τα νησιά και οι βραχονησίδες του Αιγαίου θα πρέπει να γίνουν αποδεκτά, γιατί στη Συνθήκη της Λωζάνης και στη Σύμβαση των Παρισίων Δεν κατονομάζονται για λόγους συντομίας, ανήκουν στην ελληνική κυριαρχία και η οριοθέτηση της αιγιαλίτιδας ζώνης και της υφαλοκρηπίδας δεν βασίζεται στην αρχή της ισότητας, αλλά στην αρχή της μέσης γραμμής.

Αν η Τουρκία δείξει πραγματικά ότι είναι έτοιμη να κάνει μια μεγάλη αλλαγή στην πολιτική της απέναντι στην Ελλάδα που θα μεταμορφώσει τον κόσμο, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει σαφώς να ανταποκριθεί για να μην χάσει μια πραγματικά ιστορική ευκαιρία. Μέχρι όμως να γίνουν σαφείς οι πραγματικές προθέσεις του Τούρκου Προέδρου, η ελληνική πλευρά θα αναγκαστεί να είναι βιαστική και προσεκτική. Παράλληλα, όμως, μπορούν να συμφωνηθούν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στο Αιγαίο, να αναβιώσει και να τηρηθεί το Μνημόνιο Κατανόησης Παπούλια-Γιλμάζ και να επαναληφθούν ταυτόχρονα οι διερευνητικές επαφές.

Ωστόσο, όλα αυτά θα πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο των παράλληλων εξελίξεων στο ΝΑΤΟ, την ευρύτερη περιοχή και την Κύπρο. Για παράδειγμα, η απαίτηση της Άγκυρας να μετονομαστούν νομικά τα στενά των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου σε “Τουρκικά Στενά” υπονομεύει το πνεύμα της Σύμβασης του Μοντρέ, την οποία έχει υπογράψει η Ελλάδα. Ο ουδέτερος όρος “στενά” επιλέχθηκε σκόπιμα στο τελικό κείμενο της συνθήκης για να καταγραφεί σαφώς ότι οι εν λόγω θαλάσσιοι δρόμοι έχουν ειδικό διεθνές καθεστώς και δεν αποτελούν απλώς μέρος του εδάφους και της κυριαρχίας της Τουρκίας. Σχεδόν 90 χρόνια μετά, η Άγκυρα χρησιμοποιεί τη γεωπολιτική της θέση σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία και το εμπόριο σιτηρών για να προσπαθήσει να τροποποιήσει το status quo των στενών.

Μεταξύ της συνόδου κορυφής και των ελληνοτουρκικών συνομιλιών, ο Τούρκος πρόεδρος έθεσε επί τάπητος την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν το βράδυ της Κυριακής. Αυτό σημαίνει ότι ο ίδιος θα ασκήσει βέτο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και θα ζητήσει από τους “ηγέτες” της ΕΕ και την ηγεσία της ΕΕ να επαναλάβουν τις διαπραγματεύσεις όταν η Σουηδία θα είναι κράτος μέλος της ΕΕ και θα χρειάζεται τη δική της συμφωνία για την επανάληψη των διαπραγματεύσεων.

Η σύνοδος κορυφής του Ερντογάν στο ΝΑΤΟ δείχνει ότι θέλει να ρίξει όλα τα χαρτιά στο τραπέζι για να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερα από τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει ξεκινήσει μια νέα παρτίδα πόκερ υψηλού κινδύνου με τη Δύση.

Μητσοτάκης: Με ποιους άλλους ηγέτες θα συναντηθεί 

Σε αυτό το πλαίσιο ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα συναντηθεί το πρωί της Τετάρτης στο περιθώριο της Συνόδου με τον Πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν.

Επιπλέον, μετά τη συνάντηση, που θα έχει με τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο πρωθυπουργός θα συναντηθεί με τον Καγκελάριο της Γερμανίας Όλαφ Σολτς.

Πρόκειται σύμφωνα με τις ίδιες πηγές για τις πρώτες συναντήσεις του πρωθυπουργού με τον Πρόεδρο της Γαλλίας και τον Καγκελάριο της Γερμανίας μετά τη μεγάλη νίκη της Νέας Δημοκρατίας και ενώ είχαν προηγηθεί σύντομοι χαιρετισμοί ανάμεσα τους στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτές οι συναντήσεις δίνουν εξάλλου τη δυνατότητα για μια συνολική ανταλλαγή απόψεων για θέματα της ευρωπαϊκής και διμερούς ατζέντας. Το πρόγραμμα των συναντήσεων θα ολοκληρωθεί με τον ηγέτη της Βόρειας Μακεδονίας Dimitar Kovacevski

Αύριο το απόγευμα ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει κατ΄ιδίαν συνάντηση με τον Πρωθυπουργό της Αλβανίας Έντι Ράμα στην πρώτη τους επαφή μετά την σοβαρή κρίση, που έχει προκαλέσει στις ελληνοαλβανικές σχέσεις, η σύλληψη του Φρέντη Μπελέρη. Ο πρωθυπουργός θα συναντηθεί επίσης και με τον ομόλογο του Μαυροβουνίου Jakov Milatovic.

Κατά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους θα τεθούν επί τάπητος μεταξύ άλλων η εφαρμογή των αποφάσεων της Μαδρίτης για την προσαρμογή της αποτρεπτικής και αμυντικής διάταξης της Συμμαχίας στο νέο περιβάλλον ασφαλείας, που διαμορφώνεται μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η αύξηση των πόρων, που διατίθενται από τους Συμμάχους για την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων τους, αλλά και η μορφή, που θα λάβει η συνέχιση της βοήθειας και ενίσχυσης της Ουκρανίας.

Την Τρίτη, στην πρώτη συνεδρία των ηγετών, με τη συμμετοχή της Σουηδίας, αναμένεται να συζητηθούν η μακροπρόθεσμη προσαρμογή της αμυντικής και αποτρεπτικής διάταξης, η αναθεώρηση Δέσμευσης Αμυντικών Επενδύσεων, η ενταξιακή προοπτική της Ουκρανίας και το είδος της στήριξης, που θα της παρασχεθεί, καθώς και η ενδυνάμωση της αμυντικής βιομηχανίας και η ενίσχυση της ανθεκτικότητας του ΝΑΤΟ.

Την Τετάρτη, στη δεύτερη συνεδρίαση, θα συμμετάσχει για την πρώτη σύνοδο του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ουκρανίας ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Θα συμμετάσχουν, ακόμη, οι Πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι εταίροι Ασίας-Ειρηνικού, ήτοι η Αυστραλία, η Ιαπωνία, η Νέα Ζηλανδία και η Ν. Κορέα, αλλά και η Σουηδία ως προσκεκλημένη.