Η Τουρκική Κεντρική Τράπεζα υπό πίεση καθώς η πολιτική αναταραχή κλονίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών

Σε μια τεταμένη συνεδρίαση της Επιτροπής Προϋπολογισμού και Προγραμματισμού του τουρκικού κοινοβουλίου στις 6 Μαΐου, βουλευτές της αντιπολίτευσης κατηγόρησαν την κεντρική τράπεζα για κακοδιαχείριση της οικονομίας της χώρας και για προτεραιότητα των πολιτικών συμφερόντων έναντι της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Η συνεδρίαση, στην οποία παρέστη ο διοικητής της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας Φατίχ Καραχάν, πραγματοποιήθηκε εν μέσω αυξανόμενης ανησυχίας για την κατάρρευση των αποθεματικών και τη φυγή επενδυτών μετά τη σύλληψη τον Μάρτιο του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης και υποψηφίου της αντιπολίτευσης για την προεδρία, Εκρέμ Ιμάμογλου.

Όπως αναφέρει το nordic monitor, η πορεία της νομισματικής πολιτικής της Τουρκίας βρίσκεται υπό εκ νέου εξέταση εν μέσω επίμονου πληθωρισμού, εξαντλημένων αποθεμάτων και αυξανόμενων ενδείξεων ότι οι πολιτικές προτεραιότητες συνεχίζουν να διαμορφώνουν τις ενέργειες της κεντρικής τράπεζας περισσότερο από τα οικονομικά θεμελιώδη μεγέθη. Η κοινοβουλευτική σύνοδος έθεσε αυτές τις εντάσεις στο επίκεντρο της προσοχής, υπογραμμίζοντας τις διαρθρωτικές ανισορροπίες που συνεχίζουν να υπονομεύουν την αξιοπιστία της πολιτικής και τη μακροοικονομική σταθερότητα.

Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας έχει υποστεί δραστικές αλλαγές πολιτικής από το 2021, όταν υιοθετήθηκε μια μη ορθόδοξη νομισματική στρατηγική που βασιζόταν στην πεποίθηση ότι η μείωση των επιτοκίων θα μείωνε τον πληθωρισμό. Μεταξύ Σεπτεμβρίου και Δεκεμβρίου 2021, τα επιτόκια πολιτικής μειώθηκαν από 19% σε 14%. Σε αντίθεση με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, ο επίσημος πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή είχε ξεπεράσει το 80% στα μέσα του 2022. Ταυτόχρονα, η τουρκική λίρα έχασε περισσότερο από το ήμισυ της αξίας της, υποχωρώντας από 8,30 σε πάνω από 18,30 έναντι του δολαρίου ΗΠΑ σε λίγους μήνες.

Η προσέγγιση αυτή ανατράπηκε μετά τις εκλογές του 2023, με την κυβέρνηση να σηματοδοτεί την επιστροφή σε μια συμβατική νομισματική πολιτική. Έκτοτε, το επιτόκιο αναφοράς αυξήθηκε σταδιακά, φθάνοντας στο 50% στις αρχές του 2024. Παρά ταύτα, ο πληθωρισμός παραμένει υψηλός και οι προσδοκίες ασταθείς, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα κενά αξιοπιστίας παραμένουν άλυτα.

Τον Απρίλιο του 2025, ο πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 37,9%. Ο στόχος για τον πληθωρισμό στο τέλος του έτους, ο οποίος είχε αρχικά τεθεί στο 17,5% στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της κυβέρνησης, αναθεωρήθηκε επανειλημμένα, πρώτα στο 21% και στη συνέχεια στο 24%. Η κεντρική τράπεζα επιτρέπει ένα ευρύ περιθώριο αβεβαιότητας μεταξύ 19% και 29%, αλλά οι τρέχοντες μηνιαίοι μέσοι όροι δείχνουν ότι ο πληθωρισμός στο τέλος του έτους είναι πιο πιθανό να υπερβεί το 35%, εάν δεν υπάρξει δραστική αλλαγή της τάσης.

Ορισμένοι οικονομολόγοι επιμένουν ότι τα επίσημα στοιχεία για τον πληθωρισμό που ανακοίνωσε η Τουρκική Στατιστική Υπηρεσία (TÜİK) δεν αντικατοπτρίζουν το πραγματικό κόστος διαβίωσης και κατηγορούν την κυβέρνηση ότι χειραγωγεί τα στοιχεία για πολιτικούς σκοπούς.

Οι δείκτες του βασικού πληθωρισμού, συμπεριλαμβανομένου του μέσου όρου έξι εσωτερικών μετρήσεων και των μέσων προσαρμοσμένων μέτρων, υποδηλώνουν ότι ο ετήσιος πληθωρισμός παραμένει πάνω από 30%. Αυτά τα στοιχεία υπονομεύουν το μήνυμα της κεντρικής τράπεζας ότι η αποπληθωρισμός βρίσκεται σε σταθερή πορεία. Ανεξάρτητες εκτιμήσεις της Ομάδας Έρευνας για τον Πληθωρισμό (ENAG) τοποθετούν τον πραγματικό ετήσιο πληθωρισμό πάνω από 70%.

Μεταξύ 22 Μαρτίου και 25 Απριλίου, τα καθαρά διεθνή αποθέματα της Τουρκίας, εξαιρουμένων των συμβολαίων ανταλλαγής, μειώθηκαν από 66 δισεκατομμύρια δολάρια σε 17 δισεκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας πτώση 49 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τα ακαθάριστα αποθέματα μειώθηκαν από 171 δισεκατομμύρια δολάρια σε 141 δισεκατομμύρια δολάρια κατά την ίδια περίοδο. Η πτώση συνέπεσε με την αυξημένη μεταβλητότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών και την πολιτική αβεβαιότητα που ακολούθησε την εσωτερική ανασχηματισμό της κυβέρνησης τον Μάρτιο.

Η κεντρική τράπεζα αναγνώρισε την παρέμβασή της στις αγορές συναλλάγματος, επικαλούμενη την παγκόσμια χρηματοπιστωτική αστάθεια μετά την ανακοίνωση των Ηνωμένων Πολιτειών για την επέκταση των δασμών στις 2 Απριλίου. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι η μείωση των αποθεμάτων ξεκίνησε πριν από αυτό το γεγονός, υποδηλώνοντας ότι η εσωτερική πολιτική δυναμική ήταν ο κύριος παράγοντας.

Για να σταθεροποιήσει τη συναλλαγματική ισοτιμία και να συγκρατήσει τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, η κεντρική τράπεζα αύξησε το βασικό επιτόκιο από 42,5% σε 46% στις 17 Απριλίου και αύξησε το επιτόκιο διανυκτέρευσης σε 49%. Επίσης, επανέλαβε τις εβδομαδιαίες δημοπρασίες, παρέτεινε τη λήξη των καταθέσεων σε τουρκική λίρα και ξεκίνησε προθεσμιακές συναλλαγματικές συμβάσεις για να περιορίσει τις κερδοσκοπικές πιέσεις.

Ο ισολογισμός της κεντρικής τράπεζας έχει υποστεί πιέσεις λόγω του προγράμματος καταθέσεων με προστασία από τη συναλλαγματική ισοτιμία, γνωστού στην Τουρκία ως Kur Korumalı Mevduat, το οποίο θεσπίστηκε στα τέλη του 2021 για να αποθαρρύνει τη δολαριοποίηση. Το πρόγραμμα αποζημιώνει τους καταθέτες για τις συναλλαγματικές ζημίες, επιβαρύνοντας σημαντικά τα δημόσια οικονομικά.

Το 2023, η κεντρική τράπεζα κατέγραψε καθαρές ζημίες ύψους 818,2 δισεκατομμυρίων τουρκικών λιρών, εκ των οποίων 830 δισεκατομμύρια αποδόθηκαν στο πρόγραμμα καταθέσεων με προστασία από τη συναλλαγματική ισοτιμία. Κατά τους πρώτους τέσσερις μήνες του 2024, αναφέρθηκαν πρόσθετες ζημίες ύψους άνω των 700 δισεκατομμυρίων λιρών. Οι ζημίες αυτές εξαλείφουν ουσιαστικά την ικανότητα της τράπεζας να μεταφέρει κέρδη στο δημόσιο ταμείο, περιορίζοντας περαιτέρω το δημοσιονομικό περιθώριο εν μέσω ήδη υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

Στις αρχές του 2025, τα συνολικά υπόλοιπα του προγράμματος μειώθηκαν από το υψηλό επίπεδο των 140 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε 19 δισεκατομμύρια δολάρια, μετά από ρυθμιστικούς περιορισμούς στις ανανεώσεις των εταιρειών. Ωστόσο, η κληρονομιά του προγράμματος συνεχίζει να επηρεάζει τις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, ιδίως στον τομέα των ακινήτων, και στρεβλώνει τον μηχανισμό μεταδοτικότητας της νομισματικής πολιτικής.

Κατά τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής συνόδου, οι βουλευτές επέκριναν σφοδρά τον διοικητή Καραχάν για την αποτυχία του να μιλήσει ανοιχτά για τον αντίκτυπο της πολιτικής κατάστασης στις αγορές. Ο Ερχάν Ουστά, πρώην αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, δήλωσε ότι η σιωπή του Καραχάν υπονόμευσε την αξιοπιστία της τράπεζας.

«Η δουλειά σας είναι να προστατεύετε τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, όχι τις πολιτικές αφηγήσεις», είπε ο Ουστά. «Γιατί δεν προειδοποιήσατε το κοινό ότι η φυλάκιση του ηγέτη της αντιπολίτευσης θα προκαλούσε φυγή κεφαλαίων; Γιατί ξοδέψατε δισεκατομμύρια πριν αυξήσετε τα επιτόκια;»

Παρά την εξάντληση των αποθεματικών, η κεντρική τράπεζα αναγκάστηκε τελικά να αυξήσει το επιτόκιο πολιτικής της στις 17 Απριλίου. Τα επιτόκια των διανυκτερεύοντων δανείων και των χορηγήσεων αυξήθηκαν επίσης σε 44,5% και 49% αντίστοιχα. Ο Καραχάν δεν αναφέρθηκε άμεσα στην πολιτική αναταραχή, αλλά υπερασπίστηκε τις ενέργειες της τράπεζας, λέγοντας ότι είναι αποφασισμένη να μειώσει τον πληθωρισμό και να σταθεροποιήσει τη λίρα. Αναγνώρισε ότι ο πληθωρισμός στον τομέα των υπηρεσιών και οι τιμές των τροφίμων παρέμειναν υψηλές, αλλά επέμεινε ότι ο αποπληθωρισμός βρίσκεται σε εξέλιξη.

Οι οικονομικές επιπτώσεις θεωρούνται όλο και περισσότερο αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων και όχι παγκόσμιων ή αγοραίων δυνάμεων. Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η στρατηγική του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για την εξάλειψη των αντιπάλων του, ιδίως μέσω της δικαιοσύνης, τροφοδοτεί την οικονομική αστάθεια.

Ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, Οζγκούρ Οζέλ, δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου στις 11 Απριλίου: «Τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας ανήκουν στον λαό, όχι στην πολιτική ατζέντα του Προέδρου».

Η κοινή γνώμη φαίνεται να υποστηρίζει αυτή την άποψη. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Τούρκων πολιτών πιστεύει ότι η σύλληψη του Ιμαμόγλου είχε πολιτικά κίνητρα.

Σε ομιλία του προς την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του, ο Οζέλ κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι οργάνωσε ένα πολιτικό πραξικόπημα με τη σύλληψη του Ιμαμόγλου και ισχυρίστηκε ότι ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ παρείχε οικονομική κάλυψη για την πολιτική καταστολή της κυβέρνησης.

Ο Οζέλ ισχυρίστηκε ότι ο Σιμσέκ διαφωνούσε προσωπικά με τον χειρισμό της υπόθεσης Ιμαμόγλου και σκέφτηκε να παραιτηθεί, αλλά τελικά δεν το έκανε λόγω φόβου πολιτικών αντιποίνων. Είπε ότι ο Σιμσέκ πιθανότατα θα παραιτηθεί με την πρώτη ευκαιρία.

Το Υπουργείο Οικονομικών δεν έχει απαντήσει στις ισχυρισμούς και ο Σιμσέκ δεν έχει κάνει κανένα δημόσιο σχόλιο.

Σε τηλεοπτική συνέντευξη στις 5 Μαΐου, ο Σιμσέκ ανέφερε ότι η κυβέρνηση θα ακολουθήσει αυστηρότερη δημοσιονομική πολιτική, ενισχύοντας την είσπραξη φόρων και βελτιώνοντας τη δημοσιονομική πειθαρχία.

«Θα αυξήσουμε τους φορολογικούς ελέγχους και θα ενισχύσουμε τη πειθαρχία στον τομέα των εσόδων», δήλωσε, σημειώνοντας ότι η δημοσιονομική σύσφιξη θα υποστηρίξει τη στρατηγική της κεντρικής τράπεζας για τη μείωση του πληθωρισμού.

Αναφερόμενος στην πρόσφατη αστάθεια των αγορών μετά τη σύλληψη του Ιμαμόγλου στις 19 Μαρτίου, ο Σιμσέκ εξέφρασε την αισιοδοξία του για τις μακροπρόθεσμες προοπτικές της Τουρκίας.

«Όταν ηρεμήσουν τα πράγματα, η αξία της Τουρκίας θα γίνει σαφής», δήλωσε. «Τα επιτόκια έχουν κορυφωθεί και έχουν αρχίσει να μειώνονται. Τα αποθέματα έφτασαν στο κατώτατο σημείο και αυξάνονται ξανά. Η ατμόσφαιρα γίνεται θετική».

Ο Σιμσέκ δήλωσε ότι θα ξεκινήσει σύντομα διεθνείς επισκέψεις για να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμο κεφάλαιο, ιδίως για επενδυτικά έργα που υποστηρίζονται από διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς.

«Μας ενδιαφέρει η σταθερή μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση και όχι οι βραχυπρόθεσμες κερδοσκοπικές ροές», πρόσθεσε. «Όταν ηρεμήσουν τα πράγματα, περιμένουμε ανανεωμένο ενδιαφέρον για τις τουρκικές μετοχές. Δεν αξιολογούμε τη θέση μας με βάση μόνο βραχυπρόθεσμους δείκτες».

Πηγή: Pagenews,gr