Στα όρια της αντοχής: Ο υπερτουρισμός και η κλιματική κρίση «στριμώχνουν» τη Μεσόγειο

Το Montesol είναι το παλαιότερο ξενοδοχείο της Ίμπιζα. Χτισμένο το 1933, είναι ένα νεοκλασικό μονολιθικό κτίριο σε μια δεντρόφυτη λεωφόρο μεταξύ του λιμανιού και της παλιάς πόλης της πρωτεύουσας του ισπανικού νησιού. Τα τελευταία 75 χρόνια, το ξενοδοχείο έχει φιλοξενήσει γενιές της ελίτ του Χόλιγουντ και γίγαντες της μουσικής βιομηχανίας, ενώ έξω από την Ίμπιζα η νήσος μεταμορφώθηκε από έναν χαλαρό παράδεισο για τους μπίτνικ και τους μποέμ της δεκαετίας του 1950 σε μια φαντασία με τεράστια κλαμπ, νέον φώτα, γιγαντιαίες οθόνες LED και δυνατή ηλεκτρονική μουσική.

Όταν η γαλλική αλυσίδα πολυτελών ξενοδοχείων Experimental Group ανέλαβε την ιδιοκτησία του κτιρίου το 2021, ξεκίνησε μια ανακαίνιση που αντανακλά τη νέα και προκλητική πραγματικότητα για την τουριστική βιομηχανία της Ίμπιζα.

Την τελευταία δεκαετία, οι διαρκείς ξηρασίες, η αύξηση του πληθυσμού και η έκρηξη του τουρισμού έχουν οδηγήσει σε αυξανόμενη έλλειψη πόσιμου νερού στην Ίμπιζα, οπότε οι νέοι ιδιοκτήτες του Montesol αφαίρεσαν τις μπανιέρες από τα δωμάτια και εγκατέστησαν μόνο ντους. Σύμφωνα με την Ibiza Preservation, μια μη κερδοσκοπική ερευνητική ομάδα, η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά 1,26 °C τα τελευταία 70 χρόνια, οπότε το ξενοδοχείο προσέθεσε περισσότερη μόνωση για να διατηρεί το εσωτερικό δροσερό.

Ο τουρισμός αποτελεί εδώ και δεκαετίες τον κινητήριο μοχλό της οικονομικής ανάπτυξης και προόδου στην ευρωπαϊκή Μεσόγειο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ταξιδιών και Τουρισμού, το 2023 και το 2024 απασχολούσε περισσότερους από 8 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ισπανία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ιταλία. Ο τουριστικός τομέας αποτελεί σχεδόν το 13% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ισπανίας και της Ελλάδας, περισσότερο από το 10% της Ιταλίας και το 16,5% της Πορτογαλίας. Μετά από μια πτώση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι αριθμοί συνέχισαν να αυξάνονται. Οι διεθνείς αφίξεις στην ευρωπαϊκή Μεσόγειο είναι 8% υψηλότερες από τα επίπεδα του 2019, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών.

Η ανάπτυξη αυτή συμβαίνει παρά — ή ακόμη και εξαιτίας — της κλιματικής αλλαγής. Η λεκάνη της Μεσογείου θερμαίνεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Οι μέσες θερμοκρασίες είναι ήδη 1,4 °C υψηλότερες από ό,τι στην προβιομηχανική εποχή. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά — πυρκαγιές, ξηρασίες, επικίνδυνες καταιγίδες και καύσωνες, καθώς οι θερμοκρασίες το καλοκαίρι αυξάνονται έως και 10 °C πάνω από τους ιστορικούς μέσους όρους αρκετές φορές κάθε χρόνο. Τον Αύγουστο, οι καύσωνες επιδείνωσαν τις θανατηφόρες πυρκαγιές σε όλη την Ευρώπη και την Τουρκία, αναγκάζοντας χιλιάδες ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τα θέρετρά τους. Ωστόσο, ενώ τα καλοκαίρια είναι πιο ζεστά, είναι και πιο μακρά, προσελκύοντας περισσότερους ανθρώπους στη Μεσόγειο κατά τους λεγόμενους «ενδιάμεσους μήνες» εκτός της παλαιάς περιόδου αιχμής.

Η αύξηση του αριθμού των τουριστών σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ασκούν άνευ προηγουμένου πίεση στα οικοσυστήματα, τις οικονομίες και τις κοινωνίες που στηρίζουν τον κλάδο, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τα επιχειρηματικά μοντέλα που τον στηρίζουν εδώ και δεκαετίες.

Φέτος, η ζέστη, η ξηρασία και οι ισχυροί άνεμοι προκάλεσαν πυρκαγιές στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Οι καύσωνες στην Ισπανία έχουν προκαλέσει περισσότερες από 1.100 επιπλέον θανάτους φέτος, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας της χώρας. Τουριστικά αξιοθέατα σε όλη την Ευρώπη, όπως η Ακρόπολη στην Αθήνα και ο Πύργος του Άιφελ στο Παρίσι, έχουν κλείσει λόγω των επικίνδυνα υψηλών θερμοκρασιών.

Ωστόσο, ο αριθμός των τουριστών συνεχίζει να αυξάνεται στην Ευρώπη, εν μέρει λόγω της μεταβολής της τουριστικής περιόδου. Σε όλη τη Νότια Ευρώπη, οι τουριστικές περιοχές έχουν σημειώσει αύξηση των αφίξεων την άνοιξη και το φθινόπωρο, η οποία υπερκαλύπτει τη μικρή μείωση των αριθμών κατά την παραδοσιακή καλοκαιρινή περίοδο αιχμής, την οποία οι αναλυτές του κλάδου αποδίδουν σε συνδυασμό της αύξησης των θερμοκρασιών και του κόστους.

Η Ελλάδα και η Ισπανία, που ήδη συγκαταλέγονται στους πιο δημοφιλείς προορισμούς στον κόσμο, έχουν σημειώσει ραγδαία ανάπτυξη. Το 2024, οι διεθνείς αφίξεις στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 14,7% σε σχέση με τα επίπεδα του 2019, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών. Στην Ισπανία, αυξήθηκαν κατά 12,3%. Οι τιμές των ξενοδοχειακών δωματίων έχουν φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ και στις δύο χώρες, σύμφωνα με την εταιρεία ανάλυσης ακινήτων CoStar.

Ο αυξανόμενος αριθμός τουριστών αυξάνει τις οικονομικές πιέσεις για τους ντόπιους, οι οποίοι ήδη αντιμετωπίζουν υψηλά ενοίκια. Τρεις από τις πέντε ισπανικές πόλεις με τα υψηλότερα ενοίκια βρίσκονται στην Ίμπιζα, σύμφωνα με στοιχεία της πλατφόρμας ακινήτων Idealista. Στις Βαλεαρίδες Νήσους, οι άνθρωποι ξοδεύουν κατά μέσο όρο τα δύο τρίτα του μισθού τους για ενοίκιο. Οι αρχές της Ίμπιζα αγωνίζονται να προσλάβουν αστυνομικούς και υγειονομικούς υπαλλήλους, επειδή συχνά δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο κόστος στέγασης.

Η πανδημία έπληξε σκληρά τον τουριστικό κλάδο, με συνολικές απώλειες 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στα έσοδα του τουρισμού παγκοσμίως μεταξύ 2020 και 2022, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τουρισμού των Ηνωμένων Εθνών. Σε μέρη που είχαν συνηθίσει τους γεμάτους δρόμους το καλοκαίρι, η πανδημία θύμισε στους ντόπιους πώς ήταν οι πόλεις τους πριν από την εποχή του μαζικού τουρισμού.

Έκτοτε, η βιομηχανία έχει ανακάμψει και έχει ξεπεράσει τα προ πανδημικά επίπεδα. Ο τεράστιος αριθμός τουριστών σε ορισμένους προορισμούς έχει δημιουργήσει συγκρούσεις μεταξύ ντόπιων και επισκεπτών. Κρουαζιερόπλοια, λεωφορεία, αεροπλάνα και ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα κάνουν τις πόλεις πιο πολυσύχναστες και μολυσμένες. Τα γήπεδα γκολφ και οι πισίνες ανταγωνίζονται με άλλες βιομηχανίες και τους κατοίκους της περιοχής για το νερό, συμβάλλοντας στην έλλειψή του σε περιοχές που πλήττονται από ξηρασία. Η ανάπτυξη πλατφορμών, όπως η AirBnB, που διευκολύνουν την ιδιωτική ενοικίαση κατοικιών, έχει συμβάλει στην αύξηση των ενοικίων.

Ακόμα και αν η ακραία ζέστη, οι πυρκαγιές και οι ξαφνικές καταρρακτώδεις βροχές κάνουν τους προορισμούς της Νότιας Ευρώπης λιγότερο ελκυστικούς από ό,τι στο παρελθόν, είναι απίθανο η ζήτηση να μειωθεί κατακόρυφα. Οι συνήθειες των τουριστών αλλάζουν αργά και οι σχολικές διακοπές σε πολλές χώρες είναι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αναγκάζοντας τις οικογένειες με παιδιά να ταξιδεύουν αυτές τις ημερομηνίες.

Παρόλα αυτά, πιο βόρειοι προορισμοί, συμπεριλαμβανομένων των σκανδιναβικών χωρών, έχουν αναφέρει αύξηση του αριθμού των τουριστών, την οποία ορισμένοι αποδίδουν στο «coolcationing» — επισκέπτες που αναζητούν λιγότερο ζεστές αποδράσεις. Ψυχρότερες περιοχές της Μεσογείου, όπως οι βόρειες περιοχές της Ισπανίας και τμήματα των Ιταλικών Άλπεων, σημειώνουν επίσης αύξηση των επισκεπτών.

Ωστόσο, όπως αναφέρει το Bloomberg, η λύση στον επιταχυνόμενο κύκλο του υπερτουρισμού και της κλιματικής αλλαγής μπορεί να φαίνεται δυσάρεστη για προορισμούς που έχουν επικεντρωθεί για χρόνια στην προσπάθεια μεγιστοποίησης των αφίξεων. Οι ειδικοί λένε ότι οι προορισμοί χρειάζονται λιγότερους τουρίστες, οι οποίοι θα μένουν περισσότερο, αλλά θα έχουν μικρότερο αποτύπωμα, αλλά πολλές τοποθεσίες, παρά τις υποσχέσεις των κυβερνήσεων για αλλαγές, δε φαίνονται πραγματικά διατεθειμένες να εφαρμόσουν μέτρα προστασία του περιβάλλοντος και της τοπικής οικονομίας.

Πηγή: pagenews.gr