23 Απριλίου 2010: Σαν σήμερα ο Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωνε την ένταξή μας στο ΔΝΤ

23 Απριλίου 2010: Σαν σήμερα ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου έσπρωχνε την Ελλάδα στην αγκαλιά του ΔΝΤ και των μνημονίων.

23 Απριλίου του 2010. Κι όμως πέρασαν ήδη 11 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στο ΔΝΤ. Μπορεί η πανδημία του κορωνοϊού, που επιμένει σε όλο τον πλανήτη, να μας έχει κάνει να θεωρούμε ότι η οικονομική κρίση είναι κάτι πιο παλιό, όμως δεν έχουν περάσει παρά ελάχιστα χρόνια, αν το βάλει κανείς στην ιστορική ζυγαριά.

Παρόλα αυτά, συμπληρώνονται σήμερα 11 χρόνια από την ηλιόλουστη εκείνη ημέρα που ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, με φόντο το λιμάνι στο Καστελόριζο πραγματοποιούσε το διάγγελμα που έχει μείνει στην ιστορία ως τα λόγια που μας έβαλαν στην αγκαλιά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και των μνημονίων. Ήταν Παρασκευή και ύστερα  από το διάγγελμα του που διήρκεσε περίπου έξι λεπτά ο κ. Παπανδρέου απέστειλε επιστολή στον πρόεδρο του Eurogroup Zαν Κλοντ Γιούνκερ τον επίτροπο Οικονομικών Υποθέσεων Όλι Ρεν και τον πρόεδρο της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ στους οποίους ζητούσε την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης.

Ολόκληρη η δήλωση του Γιώργου Παπανδρέου από το Καστελόριζο τον Απρίλιο του 2010:

«Χθες, ανακοινώθηκαν τα στοιχεία για το πραγματικό μέγεθος του ελλείμματος του 2009. Θύμισαν σε όλους μας τα ακατανόητα λάθη, τις παραλείψεις, τις εγκληματικές επιλογές και την καταιγίδα των προβλημάτων που μας κληροδότησε η προηγούμενη κυβέρνηση. Όλοι μας κληρονομήσαμε – η σημερινή Κυβέρνηση και Ελληνικός λαός – ένα σκάφος έτοιμο να βυθιστεί. Μια χώρα χωρίς κύρος και αξιοπιστία, που είχε χάσει το σεβασμό ακόμα και των φίλων και των εταίρων της. Μια οικονομία εκτεθειμένη στο έλεος της αμφισβήτησης και των ορέξεων της κερδοσκοπίας.

Από την πρώτη μέρα σηκώσαμε τα μανίκια και με σκληρή δουλειά βαλθήκαμε να ανατρέψουμε αυτό το αρνητικό κλίμα. Καταστρώσαμε σχέδιο, πήραμε δύσκολα μέτρα, που πολλές φορές πόνεσαν, αλλά ανακτήσαμε την αξιοπιστία μας. Δημιουργήσαμε νέες συμμαχίες.

Μετά από έναν πραγματικό μαραθώνιο, διεκδικήσαμε και καταφέραμε να οδηγηθούμε σε μια ισχυρή απόφαση της Ε.Ε. για την στήριξη της χώρας μας, με ένα πρωτόγνωρο, για την ιστορία και τα δεδομένα της Ε.Ε., μηχανισμό. Και εμείς και οι εταίροι μας στην Ε.Ε., ελπίζαμε ότι αυτή η απόφαση θα αρκούσε για να ηρεμήσει και να συνετίσει τις αγορές, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε τη χρηματοδότηση της χώρας μας με χαμηλότερα επιτόκια.

Να υπάρξει, δηλαδή, η απαραίτητη νηνεμία, ώστε να αφιερωθούμε στο έργο μας, στις μεγάλες αλλαγές που χρειάζεται η χώρα, για να κάνουμε την οικονομία μας βιώσιμη, ανταγωνιστική. Να σταθεί η Ελλάδα στα πόδια της, δυνατή, για να αισθανθούν όλοι οι Έλληνες περήφανοι.

Οι αγορές δεν ανταποκρίθηκαν. Είτε γιατί δεν πίστεψαν στη βούληση της Ε.Ε., είτε γιατί κάποιοι αποφάσισαν να συνεχίσουν την κερδοσκοπία.

Και σήμερα, η κατάσταση στις αγορές απειλεί να αποδημήσει, όχι μόνο τις θυσίες του Ελληνικού λαού, αλλά και την ομαλή πορεία της οικονομίας. Και κινδυνεύει να χαθεί η προσπάθεια που καταβάλλουν οι Έλληνες από τα ακόμη μεγαλύτερα επιτόκια δανεισμού και ακόμη χειρότερα από την δυσκολία δανεισμού.

Δεν θα το επιτρέψουμε. Ήρθε η στιγμή, το χρόνο που δεν μας δίνουν οι αγορές, αυτόν τον χρόνο να μας τον δώσει η απόφαση που πήραμε όλοι μαζί οι ηγέτες των χωρών της Ευρώπης για να στηριχθεί η Ελλάδα.

Είναι ανάγκη, ανάγκη εθνική και επιτακτική, να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης, που από κοινού δημιουργήσαμε στην Ε.Ε. Έχω ήδη δώσει εντολή στον Υπουργό Οικονομικών να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες.

Και οι εταίροι μας θα συνδράμουν άμεσα και αποφασιστικά, ώστε να παράσχουν στην Ελλάδα το απάνεμο λιμάνι που θα μας επιτρέψει να ξαναχτίσουμε το σκάφος μας με γερά και αξιόπιστα υλικά. Αλλά και να στείλουν και ένα ισχυρό μήνυμα στις αγορές, ότι η Ε.Ε. δεν παίζει και προστατεύει το κοινό μας συμφέρον και το κοινό μας νόμισμα».

Η επόμενη μέρα του διαγγέλματος του τότε πρωθυπουργού, βρήκε την Ευρώπη μουδιασμένη. Λίγους μήνες πριν απομακρυνθεί ο Ντομινίκ Στρος-Καν από τη θέση του ως πρόεδρος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είχε αποκαλύψει πως οι όροι για τη συμφωνία της ένταξης της Ελλάδας στο ΔΝΤ γίνονταν ήδη επί μήνες κρυφά με τον Έλληνα πρωθυπουργό, ενώ η επίσημη θέση της κυβέρνησης Παπανδρέου ήταν πως γινόταν προσπάθεια να αποφευχθεί πάση θυσία η χρηματοδότηση από το ΔΝΤ.

Από τότε, ζήσαμε και είδαμε πολλά. Η πολιτική άγριας λιτότητας, οδήγησε πολλούς Έλληνες στην ξενιτιά και ακόμα περισσότερους στην ανεργία.

23 Απριλίου 2010: Τα πρωτοσέλιδα της επόμενης ημέρας

• ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ: Προσφυγή άνευ όρων. Πάμε στον μηχανισμό ΕΕ-ΔΝΤ κι όποιος αντέξει
• ΤΑ ΝΕΑ: Ελλήνων Οδύσσεια. Ο κύβος ερρίφθη – πάμε «τρόικα». Τρία (τουλάχιστον) χρόνια σκληρής λιτότητας
• ΤΟ ΒΗΜΑ: Θρίλερ διαρκείας! Αβεβαιότητα παρά την προσφυγή. Κερδοσκόποι και Μέρκελ μας έστειλαν στο ΔΝΤ
• Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Αναγκαστική προσγείωση στη σκληρή πραγματικότητα. Η Ελλάδα προσέφυγε στον μηχανισμό στήριξης – Υπό την κηδεμονία του ΔΝΤ για 5 έτη – Στρος – Καν: Είμαστε έτοιμοι
• ΕΘΝΟΣ: Καταφύγιο στον μηχανισμό ΕΕ – ΔΝΤ. Αιφνιδιασμός Γιώργου από το Καστελόριζο
• Η ΑΥΓΗ: Να μιλήσει ο λαός. Τον εκρηκτικό μηχανισμό ΔΝΤ-ΕΕ πυροδότησε από το Καστελλόριζο ο Γ. Παπανδρέου
• ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ: Οδηγούν το λαό σε όλεθρο και θυσίες χωρίς τέλος. Η κυβέρνηση προσέφυγε στο μηχανισμό δανειοδότησης ΕΕ-ΔΝΤ
• ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ: Παράδοση άνευ όρων Γιώργου στο ΔΝΤ. Ανακοίνωσε την ενεργοποίηση του μηχανισμού πριν διαπραγματευθεί τους όρους
• ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ: Παραδιδόμαστε και επίσημα στον μηχανισμό στήριξης της ΕΕ. Εξέπεμψε SOS από το Καστελλόριζο ο Γ. Παπανδρέου
• ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ: Πάτησε τη σκανδάλη. Πήγε στο… Καστελλόριζο ο πρωθυπουργός για να ανακοινώσει την προσφυγή στο «σχέδιο στήριξης»
• ΑΥΡΙΑΝΗ: Παράδοση άνευ όρων στο ΔΝΤ και στο βάθος χρεωκοπία. Έρχεται πακέτο σκληρών αντιλαϊκών μέτρων μαζί με την λεηλασία της δημόσιας περιουσίας
• Η ΒΡΑΔΥΝΗ: Ο μεγάλος φόβος. Τρομοκρατημένοι οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι μετά την προσφυγή σε ΔΝΤ-ΕΕ.

Πως φτάσαμε ως τον Απρίλιο του 2010

Από τον Σεπτέμβριο του 2008 η ανεργία έχει ανοδική πορεία και το ΑΕΠ αρχίζει να μειώνεται, μέσα σε τέσσερις μήνες έγινε ελλειμματικό κατά 717εκ € (-0,3%) κι έτσι ξεκίνησε να συζητείται το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί πρόβλημα αναχρηματοδότησης του χρέους.

Στα μέσα του Αυγούστου είχαν ανακοινωθεί μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας. Οι τράπεζες αρχίζουν και εμφανίζουν προβλήματα, στις 18 Νοεμβρίου 2008 το κράτος κεφαλαιοποιεί τις τράπεζες με 28δις ευρώ. Μιλώντας σε συζήτηση στη Βουλή για τον προϋπολογισμό του 2009 ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης προειδοποίησε ότι σε περίπτωση δυσκολιών δανεισμού του κράτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρώντας ότι έχει εξαπατηθεί από την ελληνική κυβέρνηση, θα υποδείξει στην Ελλάδα να προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για δανεισμό.

Ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης απάντησε ότι δεν τίθεται τέτοιο θέμα, χαρακτηρίζοντας «κινδυνολογίες» την ομιλία Σημίτη, ενώ δυο μέρες νωρίτερα ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής είχε χαρακτηρίσει τις σχετικές διαδόσεις «υποβολιμαίες, ανεύθυνες και επικίνδυνες».

Τον Ιανουάριο του 2009 ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s υποβάθμισε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας από Α σε Α- αυξάνοντας το κόστος δανεισμού της χώρας. Μετά τις ευρωεκλογές του 2009, ο Γιάννης Παπαθανασίου, διάδοχος του Γεωργίου Αλογοσκούφη, ετοιμάζει μεταρρύθμιση με σκοπό την αναχρηματοδότηση του κράτους.

Το πραγματικό ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξης του 15,6% για το 2009 σήμαινε ότι μέσα σε ένα χρόνο το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από περίπου 110% σε πάνω από 125% ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Αυτό συνέβη διότι λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης, αλλά και άλλων παραγόντων, υπήρχε στασιμότητα του ΑΕΠ και ύφεση ήδη από το 2008. Ως εκ τούτου το ετήσιο έλλειμμα απλά προστίθετο στο χρέος.

Ο παρονομαστής (το ΑΕΠ) ήταν πλέον στάσιμος. Η τότε κυβέρνηση προσπάθησε να αποκρύψει τα δυσάρεστα αυτά δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις διεθνείς χρηματαγορές. Η προσπάθεια αυτή ήταν ωστόσο μάταιη αφού υπήρχαν δημοσιευμένοι κι άλλοι δείκτες (π.χ. στοιχεία της ΤτΕ) που απεικόνιζαν ξεκάθαρα την έκταση του προβλήματος.

Καραμανλής και Παπανδρέου μπροστά στο Μέγαρο Μαξίμου για την τελετή παράδοσης-παραλαβής (Οκτώβριος του 2009). Με διαμορφωμένο ένα δυσάρεστο κλίμα στο εξωτερικό για την ελληνική οικονομία, ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, που κυβερνούσε με μία μικρή πλειοψηφία 152 βουλευτών, εξαγγέλλει πρόωρες εκλογές για τις 4 Οκτωβρίου 2009.

Για την απόφασή του αυτή κατηγορήθηκε από τους αντιπάλους του, πως με τις εκλογές είχε σκοπό να αποδράσει από την πολύ δύσκολη κατάσταση που διαμορφωνόταν. Τις εκλογές κέρδισε το ΠΑΣΟΚ με υποσχέσεις για αυξήσεις μισθών στα όρια του πληθωρισμού.

Δυο μέρες μετά τις εκλογές οι υπηρεσίες της ΤτΕ συνέταξαν ένα σημείωμα προς το διοικητή της, Γιώργο Προβόπουλο, στο οποίο διαπίστωναν έναν «πρωτοφανή δημοσιονομικό εκτροχιασμό, ο οποίος δεν δικαιολογείται, παρά μόνο σε πολύ μικρό βαθμό, από την κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας», έκριναν «απολύτως βέβαιο ότι η παρούσα δημοσιονομική θέση της χώρας δεν είναι διατηρήσιμη», προέβλεπαν ότι το δημόσιο έλλειμμα για το 2009 θα κυμαινόταν μεταξύ 12-14% και χαρακτήριζαν «εξαιρετικά αισιόδοξες» τις εκτιμήσεις ότι το έλλειμμα του 2009 θα είχε ύψος 5,9%, οι οποίες είχαν σταλεί από την κυβέρνηση Καραμανλή στη Eurostat στις 30 Σεπτεμβρίου.

Την επομένη ορκίστηκε υπουργός Οικονομικών ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο οποίος κλήθηκε να αντιμετωπίσει μία δραματική κατάσταση. Στις 20 Οκτωβρίου του 2009 ανακοίνωσε στο ECOFIN ότι το έλλειμμα για το 2009 βρίσκεται στο 12,5% από 6% που το υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση (τελικά το 2010 αναθεωρήθηκε στο 15,4%). Δύο μέρες μετά ο οίκος αξιολόγησης Fitch επίσης υποβάθμισε την Ελλάδα από Α σε Α-.

Παρόλα αυτά η κυβέρνηση απέφυγε να προχωρήσει άμεσα σε λήψη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, με σκοπό να καθησυχάσει τις αγορές. Στο επόμενο διάστημα προχώρησε σε εφαρμογή προεκλογικών της δεσμεύσεων σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, όπως η καταβολή του επιδόματος αλληλεγγύης σε κοινωνικές ομάδες με χαμηλό εισόδημα.

Συνεπής σ’ ένα βαθμό στις προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης, ήταν και ο προϋπολογισμός για το 2010, που κατατέθηκε στη βουλή στις 20 Νοεμβρίου 2009, ο οποίος περιλάμβανε αυξήσεις, στα όρια του πληθωρισμού, σε χαμηλούς μισθούς και συντάξεις.

Ο προϋπολογισμός περιείχε επίσης μέτρα μείωσης δαπανών με περιστολή κρατικής σπατάλης και περικοπές σε λειτουργικές δαπάνες ενώ υπολόγιζε αύξηση εσόδων, κυρίως μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.

Λίγο μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού υπήρξε νέα αρνητική εξέλιξη που αφορούσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Στις 8 Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+.

Με την σειρά του ο οίκος Standard and Poor’s προχώρησε στις 16 Δεκεμβρίου σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας ανεπαρκές. Ακολούθησε τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτήν τη φορά από τον οίκο Moody’s.

Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των spreads, που αναφερόταν συχνά στον τύπο ως ράλι ή κούρσα των spreads. Στις 21 Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300 μονάδες και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του 2010.