Έθιμα Πρωτοχρονιάς: Αυτά είναι για τα Βαλκάνια

Το «μωσαϊκό» των εορτασμών της Πρωτοχρονιάς στις χώρες των Βαλκανίων, με έθιμα που συμβολίζουν την αρχή ενός νέου κύκλου ζωής συνέθεταν μέχρι και πέρυσι λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, υπαίθριες εκδηλώσεις, συναυλίες, πυροτεχνήματα, ανταλλαγή δώρων και παραδοσιακό… χρώμα, κυρίως στις αγροτικές περιοχές.

Για παράδειγμα, στη Βουλγαρία, ξεχωριστή θέση στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι έχει ένα είδος πίτας με τυρί, η «μπάνιτσα». Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, τα παιδιά επισκέπτονται τα γειτονικά σπίτια κρατώντας «σουρβάτσκα», που είναι στολισμένο με μάλλινη κλωστή σε έντονο χρώμα και μικρά νομίσματα. Τα παιδιά, συμμετέχοντας στο έθιμο, «σουρβάκανε», σύμφωνα με το ΑΠΕ ΜΠΕ, εύχονται υγεία και ευτυχία όλο το χρόνο στα μέλη της οικογένειας που επισκέπτονται.

Ένα παραδοσιακό τελετουργικό της Πρωτοχρονιάς είναι το Κούκερι. Άνδρες ντυμένοι με στολές από ακατέργαστα δέρματα και φοβερές ξύλινες μάσκες, γυρίζουν όλο το χωριό και χορεύουν για να φοβίσουν και να διώξουν τα κακά πνεύματα. Στις ζώνες τους κρέμονται πολυάριθμα χάλκινα κουδούνια σε διάφορα μεγέθη τα οποία παράγουν δυνατούς ήχους, ώστε να φύγει το κακό και η αρρώστια. Την Ημέρα της Πρωτοχρονιάς συνηθίζονται οι επισκέψεις σε συγγενείς και φίλους και η ανταπόδοση ευχών για το Νέο Έτος.

Στη Ρουμανία, την Πρωτοχρονιά τα παιδιά συνθέτουν τη «Σόρκοβα», ένα μπουκέτο από κλαδί, το οποίο στολίζεται με χρωματιστά χάρτινα λουλούδια, για να ευχηθούν ευτυχία το νέο έτος, ενώ αγγίζουν μ’ αυτό τους ενήλικες, για να έχουν υγεία και μακροημέρευση. Το «Σόρκοβα» φτιαχνόταν από ένα ή περισσότερα κλαδιά οπωροφόρων δένδρων (ένα από μηλιά, ένα από κερασιά, ένα από αχλαδιά και ένα από δαμασκηνιά), τα οποία τοποθετούνταν σε ζεστό μέρος στις 30 Νοεμβρίου, του Αγίου Ανδρέα, ώστε να βγάλουν μπουμπούκια και να ανθίσουν έως την Πρωτοχρονιά.

Σε ορισμένες περιοχές της Σλοβενίας, ο νέος χρόνος άρχιζε με τη «νοβολέτνιτσα», ένα καρβέλι λευκού ψωμιού που τοποθετείτο στο τραπέζι δίπλα στο χρυστόψωμο. Ο κάθε ένας έπρεπε να πάρει μόνον ένα μικρό κομμάτι του ψωμιού. Επίσης, σε πολλές περιοχές οι κάτοικοι τηρούν το έθιμο της μολυβδομαντείας, δηλαδή πετούν στις 11 το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς λιωμένο μόλυβδο στο νερό και προσπαθούν να μαντέψουν και να ερμηνεύσουν τη μορφή που σχηματίζεται.

Στην Κροατία, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς οι κάτοικοι του νησιού Κορτσούλι πάνω από το πλούσιο τραπέζι τραγουδούν τα κάλαντα, ενώ στη Σερβία η Πρωτοχρονιά γιορτάζεται μεταξύ 13 και 14 Ιανουαρίου σύμφωνα με το Ιουλιανό Ημερολόγιο. Η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία εξακολουθεί να τηρεί το Ιουλιανό ημερολόγιο, το οποίο προσφέρει στους Σέρβους την ευκαιρία να εορτάζουν την Πρωτοχρονιά δύο φορές: Μια μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο στις 31 Δεκεμβρίου και μια στις 13 Ιανουαρίου.

Πάντως, στην Πρωτοχρονιά ή τα Μικρά Χριστούγεννα, σε πολλά μέρη της Σερβίας, επαναλαμβάνονται χριστουγεννιάτικα έθιμα. Κατά παράδοση καίγεται στο τζάκι το κούτσουρο των Χριστουγέννων «μπάντνιακ», ξύλο βελανιδιάς. Με χαρά αναμένεται στο σπίτι εκείνος που θα κάνει ποδαρικό, που θα μπει πρώτος στο σπίτι με το δεξί πόδι (πολαζάινικ ή πολάζνικ) για να φέρει καλοτυχία.