Ερρίκος Σλήμαν: Η πολυτάραχη ζωή του ανασκαφέα της Τροίας και των Μυκηνών

Αλληλογραφία, σπάνια έγγραφα και φωτογραφικό υλικό φωτίζουν τη δημόσια, επαγγελματική και προσωπική ζωή του διάσημου αρχαιολόγου.

Ψηφιακή έκθεση για τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Ερρίκου Σλήμαν (1822-1890) διοργανώνει η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Αλληλογραφία, σπάνια έγγραφα, φωτογραφικό υλικό και εφήμερα από το προσωπικό αρχείο του στα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής φωτίζουν τη δημόσια, επαγγελματική και προσωπική ζωή του διάσημου ανασκαφέα της Τροίας.

Το υλικό διαρθρώνεται σε εννέα ενότητες: από τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Γερμανία και την επιτυχημένη επαγγελματική του πορεία ως έμπορος στη Ρωσία, στα ταξίδια του ανά τον κόσμο, στη στροφή του στην αρχαιολογία, τις μεγάλες ανασκαφές, την οικογενειακή του ζωή στη Ρωσία και την Ελλάδα, μέχρι το δραματικό τέλος του στη Νάπολη το 1890. Οι τελευταίες ενότητες της έκθεσης αφορούν στην υστεροφημία του Σλήμαν και την αμφισβήτηση της επιστημονικής αξίας του έργου του, καθώς και στις περιπέτειες του προσωπικού του αρχείου από το 1936, έτος παραχώρησής του στην ΑΣΚΣΑ, μέχρι την τελική απόκτησή του στη δεκαετία του 1960.

Ο μύθος της Τροίας

Ο Γερμανός αρχαιολόγος Ερρίκος Σλήμαν είχε γοητευτεί από τον μύθο της Τροίας ήδη από παιδί και άρχισε να αναζητά την Τροία στη Μικρά Ασία με τη βοήθεια της Ιλιάδας. Ανακάλυψε ερευνητικές μεθόδους που έχουν ισχύ μέχρι σήμερα, τις οποίες όμως οι σύγχρονοί του αντιμετώπιζαν με δυσπιστία. Δεν του συγχωρούσαν ότι με τις ανασκαφές του σε μεγάλο βάθος κατέστρεφε μεταγενέστερα αρχαιολογικά στρώματα.

Απηχούν εντέλει τα έπη του Ομήρου μια ιστορική πραγματικότητα, όπως πίστευε ακράδαντα ο Σλήμαν ή όχι; «Δεν ξέρουμε μέχρι σήμερα», σημειώνει ο Ερνστ Μπάλτρους, καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου μιλώντας στη Ντόιτσε Βέλλε, «αν αυτός ο πόλεμος διεξήχθη όντως. Πάντως ο Σλήμαν πήρε το έπος κατά γράμμα και άρχισε την αναζήτηση.» Το 1871 πίστεψε ότι στους πρόποδες του λόφου Χισαρλίκ στη σημερινή βορειοδυτική Τουρκία ανακάλυψε τα ερείπια της αρχαίας Τροίας.

Ανασκαφές είχε αρχίσει εκεί και ο Βρετανός Φρανκ Κάλβερτ, στον οποίο ανήκε η γη γύρω από τον λόφο. Του είχαν τελειώσει όμως τα χρήματα κι έτσι έπεισε τον Σλήμαν να συνεχίσει αυτός εκεί, όπου είχε σταματήσει ο ίδιος. Παρά τα πολλά στρώματα της αρχαίας πόλης με μια ιστορία που ξεκινούσε 3.000 χρόνια πριν, γύρω στο 1872 ο Σλήμαν ήταν πεπεισμένος ότι είχε ανακαλύψει τα τείχη της ομηρικής Τροίας. Εκεί ανακάλυψε το 1873 και τον περίφημο «Θησαυρό του Πριάμου» που δώρισε στη Γερμανία. Χάθηκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντοπίστηκε δεκαετίες αργότερα στο Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.

Ο Σλήμαν δεν είχε ανακαλύψει την ομηρική Τροία

Η αλήθεια είναι ότι ο Σλήμαν έκανε λάθος. Τα χρυσά ευρήματα δεν είχαν σχέση με τον Πρίαμο, προέρχονται από κάποιον ανώτερο πολιτισμό που άνθησε 1.250 χρόνια πριν από την Τροία. Όμως παρά τις όποιες λανθασμένες εκτιμήσεις, η μνήμη του Σλήμαν τιμάται με σεβασμό. Και παραμένει μέχρι σήμερα ο διεθνώς πιο γνωστός κλασικός αρχαιολόγος.

Την έκθεση «The Stuff of Legend: Heinrich Schliemann’s Life and Work. Celebrating the Bicentennial of his Birth» έχουν επιμεληθεί οι Ελευθερία Δαλέζιου και Ναταλία Βογκέικωφ-Brogan με την τεχνική υποστήριξη του Κωνσταντίνου Τζωρτζίνη. Πλαισιώνεται με μια σειρά podcasts με θέμα τον Ερρίκο Σλήμαν, η οποία θα εμπλουτίζεται με νέα επεισόδια καθ’ όλη τη διάρκεια του 2022.

Η επίσημη παρουσίαση της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί στις 3 Φεβρουαρίου 2022, στις 7μμ, στο αμφιθέατρο Cotsen (Αναπήρων Πολέμου 9). Θα ακολουθήσει διάλεξη της Δρος Michaela Zavadil της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών.