«Έχει περίοδο η γυναίκα μου»: Αυτό έλεγαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για να μην πάνε στη δουλειά

«Έχει περίοδο η γυναίκα μου»: Φαίνεται καταρχήν, πως ήταν πολύ εύκολο για έναν εργάτη να πάρει άδεια για να συμμετάσχει σε λατρευτικές εκδηλώσεις.

Moιάζει με ένα κομμάτι ασβεστόλιθου, αλλά με μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει πολλά περισσότερα: Στην πραγματικότητα είναι ένα αρχαίο αιγυπτιακό «καρνέ» με σημειώσεις για τις απουσίες εργαζομένων. Δεν αναφέρονται μόνο οι ημέρες κατά τις οποίες συγκεκριμένοι εργαζόμενοι απουσίαζαν από την εργασία τους, αλλά και διάφοροι λόγοι για τις απουσίες τους, που αξίζει να αναλύσουμε.

Το συγκεκριμένο αντικείμενο είναι ένα όστρακο από ασβεστόλιθο διαστάσεων 38,5 x 33 cm, με ιερατικές επιγραφές στο μπροστινό και πίσω μέρος. Στην αρχαία Αίγυπτο τα όστρακα χρησιμοποιούνταν για να γραφτούν πάνω τους επιστολές, σημειώσεις, ακόμη και διοικητικά έγγραφα.

Το εικονιζόμενο όστρακο, είναι ουσιαστικά ένα πλήρες διοικητικό έγγραφο, το οποίο φαίνεται πως αφορούσε μια ομάδα εργατών από την Deir el-Medina

Γράφτηκαν επίσης ασκήσεις για γραφείς με τη μορφή λογοτεχνικών έργων ή έγιναν σκίτσα μορφών πάνω τους. Σε αντίθεση με τον πάπυρο, που ήταν ένα ακριβό υλικό γραφής, τα όστρακα από ασβεστόλιθο ή ψαμμίτη ήταν εύκολα διαθέσιμα και άφθονα

Το όστρακο αγοράστηκε το 1823 από το Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Εικάζεται πως ανακαλύφθηκε σε έναν τεράστιο λάκκο, στην τοποθεσία Deir El-Medina, ένα αρχαίο αιγυπτιακό χωριό στη Δυτική Όχθη της Θήβας κοντά στο σημερινό Luxor, σε ένα χρονικό διάστημα που εικάζεται πως ήταν ανάμεσα στο 1550 και στο 1069 π.Χ.

Σήμερα το όστρακο αυτό – μαζί με τα εκατοντάδες παρόμοια που έχουν ανακαλυφθεί – μας δίνουν μια μοναδική εικόνα για την καθημερινή ζωή και τις κοινωνικές συνθήκες της τοπικής κοινότητας που κάποτε ζούσε εκεί.

Το εικονιζόμενο όστρακο, είναι ουσιαστικά ένα πλήρες διοικητικό έγγραφο, το οποίο φαίνεται πως αφορούσε μια ομάδα εργατών από την Deir el-Medina. Περιέχει 24 γραμμές στο μπροστινό μέρος και 21 γραμμές στο πίσω μέρος. Το όνομα ενός εργάτη αναγράφεται στα δεξιά με μαύρο μελάνι και ακολουθείται από μία ή περισσότερες ημερομηνίες κατά τις οποίες δεν εμφανίστηκε στην εργασία του.

Ο λόγος της απουσίας σημειώθηκε με κόκκινο πάνω από τις ημερομηνίες. Μυστηριωδώς, ο άνθρωπος που συνέταξε το κείμενο του οστράκου παραμένει ανώνυμος. Η διάταξη των ονομάτων φαίνεται να είναι καλά μελετημένη, καθώς τα ονόματα με τις μεγαλύτερες εγγραφές βρίσκονται στο τέλος κάθε σελίδας. Συνολικά, 40 εργάτες κατονομάζονται. Μόνο δύο εργαζόμενοι δεν έχουν καταχωρήσεις απουσίας που να συνοδεύουν το όνομά τους. Η απουσία των άλλων εργαζομένων κυμαινόταν από μία έως 39 ημέρες.

Υπήρχαν αναρρωτικές άδειες στην Αρχαία Αίγυπτο;

Οι λόγοι των απουσιών των εργαζομένων, μοιάζουν με ένα The Office αλλά με φιγούρες της αρχαιότητας. Φαίνεται καταρχήν, πως ήταν πολύ εύκολο για έναν εργάτη να πάρει άδεια για να συμμετάσχει σε λατρευτικές εκδηλώσεις όπως η ταφή ενός τιμώμενου προσώπου, ή μια οποιαδήποτε λατρευτική τελετή.

Υπήρχαν και οι multitaskers: Ένας εργάτης ονόματι Paherypedjet φαίνεται πως εργαζόταν παράλληλα ως θεραπευτής. Έχει τις περισσότερες απουσίες οι οποίες σχεδόν όλες αναφέρονται σε επισκέψεις σε διάφορα άτομα στο χωριό και στην προετοιμασία θεραπευτικών σκευασμάτων:

Επίσης, υπήρχαν και οι – φαινομενικά – παράξενες δικαιολογίες απουσιών: Τουλάχιστον 10 εργάτες φαίνεται να έχουν ζητήσει άδεια, επειδή η γυναίκα ή η κόρη τους έχει περίοδο. Η συγκεκριμένη δικαιολογία ακούγεται εξωφρενική, όμως στην ουσία της είναι αρκετά λογική. Η γυναίκα που βρίσκεται στην έμμηνο ρύση κρινόταν ως ανήμπορη να εκτελέσει τα καθήκοντα της ως νοικοκυρά, γι’ αυτό ο άντρας έπρεπε να βρεθεί στο πλευρό της.

Υπήρξαν άνθρωποι που δεν δούλευαν επειδή ήταν άρρωστοι;

Ναι! Στην επιγραφή φαίνονται αρκετές αναφορές για «άρρωστα» άτομα. Σε κάποιες δεν υπάρχει καμία επεξήγηση, ενώ σε δύο συγκεκριμένες αναγράφεται ως αιτία «αρρώστια των ματιών» και «τσίμπημα σκορπιού»!