Πόλεμος στην Ουκρανία: Το τέλος της «ουδετερότητας» στην Ευρώπη

Ακόμα και η Ελβετία «έσπασε» την ουδετερότητα για να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία

Ενώ η 24η Φεβρουαρίου 2022 καταγράφτηκε ως η ημέρα κατά την οποία η παγκόσμια σταθερότητα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο γκρεμίστηκε, η 1η Μαρτίου μπορεί να μείνει στη μνήμη μας ως η ημέρα που το δόγμα της ουδετερότητας έληξε επίσημα στην Ευρώπη.

«Δεν υπάρχει ουδετερότητα μεταξύ της πυρκαγιάς και της πυροσβεστικής»

«Δεν υπάρχει ουδετερότητα μεταξύ της πυρκαγιάς και της πυροσβεστικής.» Αυτά είπε ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, κατά την ομιλία του στην έκτακτη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες την Τρίτη.

Σε μια καθοριστική στιγμή της ιστορίας, το κάλεσμα που έστειλε ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι καθώς αντιμετωπίζει τη ρωσική επίθεση στη χώρα του έχει πυροδοτήσει μια αλληλεγγύη που έχει σαρώσει τον κόσμο σαν πυρκαγιά.

Η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Ύπατος Εκπρόσωπος  Εξωτερικών Υποθέσεων και ο Πρόεδρος Ζελένσκι μίλησαν όλοι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη 1 Μαρτίου 2022. Το μήνυμα που επαναλαμβανόταν επανειλημμένα ήταν ότι πρέπει να αναληφθεί αποφασιστική δράση προκειμένου να τηρηθούν οι αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και ενός διεθνώς αναγνωρισμένου κράτους δικαίου.

Στη συνέχεια, το Κοινοβούλιο ψήφισε για να καταδικάσει την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία και να αποδεχθεί την αίτηση της Ουκρανίας να γίνει μέλος της ΕΕ.

Το ψήφισμα εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία, με 637 υπέρ, 13 κατά και 26 αποχές. Έξω από το κτίριο του Κοινοβουλίου, διάσπαρτες μπλε και κίτρινες σημαίες της Ουκρανίας αναμειγνύονταν με το μπλε φόντο και τα κίτρινα αστέρια των σημαιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Την ίδια μέρα, σχεδόν ολόκληρη η αντιπροσωπεία των αξιωματούχων στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη (ένα πλήθος περισσότερων από 100 διπλωματών από σχεδόν 40 χώρες) αποχώρησε από την αίθουσα ενώ προβαλλόταν προηχογραφημένη ομιλία του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Λαβρόφ. Η πρέσβης της Ουκρανίας Yevheniia Filipenko χαρακτήρισε τη διαμαρτυρία «μια αξιοσημείωτη εκδήλωση υποστήριξης για τους Ουκρανούς που αγωνίζονται για την ανεξαρτησία τους».

Επίσης την Τρίτη, η Υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας, Ann Linde, ανάρτησε στο Twitter ότι η Σουηδία συνεισφέρει άλλα 500 εκατομμύρια SEK (47 εκατομμύρια ευρώ) σε ανθρωπιστική υποστήριξη στην Ουκρανία, μετά τα 120 εκατομμύρια SEK που είχαν ήδη υποσχεθεί την προηγούμενη εβδομάδα. Ανέφερε επίσης ότι η χώρα θα προτείνει νέα μέτρα για τον περιορισμό των Ρώσων ολιγαρχών ενώ επρόκειτο να συναντηθεί με τους ομολόγους της από τη Βαλτική για να συζητήσουν περαιτέρω ενέργειες που θα μπορούσαν να ληφθούν για την υποστήριξη της Ουκρανίας.

Ταυτόχρονα την Τρίτη, η Σουηδή πρωθυπουργός Magdalena Andersson αποκάλυψε το σχέδιο της κυβέρνησης να αυξήσει τις στρατιωτικές δυνάμεις του έθνους. Κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής ομιλίας τόνισε ότι «οι αμυντικές δυνατότητες της Σουηδίας πρέπει να ενισχυθούν, ο επανεξοπλισμός πρέπει να προωθηθεί».

Αυτές οι κινήσεις ακολουθούν την ανακοίνωση την Κυριακή ότι η χώρα θα στείλει 5.000 αντιαρματικά όπλα και 10.000 κράνη και θωράκιση στην Ουκρανία, σπάζοντας έτσι την 80ετή πολιτική της Σουηδίας να μην προμηθεύει όπλα σε περιοχές συγκρούσεων, μια στρατηγική στάση ουδετερότητας που οι Σουηδοί διατήρησαν επί δεκαετίες μεταξύ των οποίων και στους δύο παγκόσμιους πολέμους. Η πρωθυπουργός Άντερσον υπερασπίστηκε την απόφαση, δηλώνοντας ότι η ασφάλεια του έθνους της «εξυπηρετείται καλύτερα από εμάς που υποστηρίζουμε την ικανότητα της Ουκρανίας να αμυνθεί ενάντια στη Ρωσία».

Τα τελευταία χρόνια η Σουηδία ανταποκρίθηκε στην κλιμακούμενη επιθετικότητα της Ρωσίας, επαναφέροντας την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία το 2017 και αυξάνοντας τις αμυντικές της δαπάνες έως το 2025 κατά 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ (2,8 δισεκατομμύρια δολάρια). Η Πρωθυπουργός υπογράμμισε τους ιστορικούς παραλληλισμούς σημειώνοντας ότι η τελευταία φορά που η Σουηδία προμήθευσε όπλα σε μια περιοχή συγκρούσεων ήταν όταν η Σοβιετική Ένωση επιτέθηκε στη Φινλανδία το 1939.

Και η Φινλανδία χαρακτήρισε την 1η Μαρτίου ως σημαντική ημερομηνία, καθώς το εθνικό κοινοβούλιο συζήτησε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος σχετικά με την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ.

Αν και η Φινλανδία εντάχθηκε στην ΕΕ το 1995, επέλεξε να μην επιδιώξει την ένταξη στην αμυντική συμμαχία κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, υπό το φως της διαρκούς στάσης της χώρας να μην εμπλέκεται σε διεθνείς υποθέσεις που θα μπορούσε να θεωρηθεί από τη Ρωσία ως εσκεμμένα προκλητική.

Η ουδετερότητα έχει καθορίσει την εξωτερική πολιτική της Φινλανδίας σε τέτοιο βαθμό που η κυβέρνησή της επέλεξε ακόμη και να μην συμμετάσχει στο Σχέδιο Μάρσαλ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αρνούμενη τη βοήθεια για την ανοικοδόμηση μετά τον πόλεμο. Σήμερα όμως η πλειοψηφία των Φινλανδών δήλωσε ότι είναι υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ, σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα. Η αναφορά που ζητούσε το δημοψήφισμα κατάφερε να συγκεντρώσει τις 50.000 υπογραφές που ήταν απαραίτητες για επίσημη υποβολή σε λιγότερο από μία εβδομάδα.

Αυτή η συζήτηση στο Ελσίνκι έγινε μια ημέρα αφότου η Φινλανδία ανακοίνωσε ότι θα προμήθευε οπλισμό στην Ουκρανία, παραβιάζοντας τη δέσμευσή της για ουδετερότητα. Η πρωθυπουργός Sanna Marin χαρακτήρισε την απόφαση ως «ιστορική». «Η Φινλανδία υποστηρίζει σθεναρά την ανεξαρτησία και την κυριαρχία της Ουκρανίας», δήλωσε τη Δευτέρα.

Ακόμα και η Ελβετία «έσπασε» την ουδετερότητα για να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία

Παρόμοιες κινήσεις έγιναν και στην Ελβετία αυτή την εβδομάδα, όταν η ουδέτερη χώρα, με μερικούς από τους αυστηρότερους νόμους περί ιδιωτικότητας στον τραπεζικό κλάδο, ενέκρινε πλήρως το σύνολο του σχεδίου οικονομικών κυρώσεων της ΕΕ που έχει υιοθετήσει το μπλοκ κατά της Ρωσίας. Ο Ignazio Cassis, Πρόεδρος της Ελβετικής Συνομοσπονδίας, ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση «κάνει αυτό το βήμα με πεποίθηση».

Ο Ελβετός υπουργός Δικαιοσύνης αποκάλυψε επίσης ότι σε αρκετούς Ρώσους ολιγάρχες με δεσμούς με το Κρεμλίνο «απαγορεύτηκε αμέσως η είσοδος στην Ελβετία», ενώ η χώρα έκλεισε τον εναέριο χώρο της σε όλες τις ρωσικές πτήσεις, απηχώντας την πολιτική που υιοθέτησε η ΕΕ μια μέρα νωρίτερα.

Αυτές οι εξελίξεις από μόνες τους θα ισοδυναμούσαν με μια επαναστατική αλλαγή για την ευρωπαϊκή ήπειρο. Ωστόσο, όλοι αναμένουν να δουν αν η Γερμανία, έχοντας αντιμετωπίσει σφοδρές αντιδράσεις από άλλα μέλη της ΕΕ, θα αντιστρέψει τη δική της εξωτερική πολιτική αποφυγής συγκρούσεων, αφού ο Καγκελάριος Όλαφ Σολτς δεσμεύτηκε να αναπτύξει 500 πυραύλους εδάφους-αέρος Stinger και 1.000 αντιαρματικά όπλα στα μέτωπα της Ουκρανίας.

Την επόμενη μέρα, ο Scholz ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση είχε δεσμεύσει 100 δισεκατομμύρια ευρώ (113 δισεκατομμύρια δολάρια) σε ένα ειδικό ταμείο για τις ένοπλες δυνάμεις της και είχε δεσμευτεί ταυτόχρονα να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της σε πάνω από 2 τοις εκατό του ΑΕΠ.

Σε ειδική συνεδρίαση του γερμανικού κοινοβουλίου την Κυριακή, η υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock δήλωσε ότι είναι απαραίτητο η κυβέρνηση «να επανεξετάσει πλήρως τα θεμέλια της εξωτερικής μας πολιτικής».

Η Γερμανία απέφυγε να επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στον στρατό της και να εμπλακεί σε ενεργές συγκρούσεις, καθώς αντιμετώπισε το τραύμα της μετά τη στρατιωτικοποίηση του Τρίτου Ράιχ και την επακόλουθη καταστροφή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αντιμέτωπη με το νέο ξέσπασμα του πολέμου σε ευρωπαϊκό έδαφος, ωστόσο, η χώρα έχει ξεπεράσει το στοιχειωμένο φάντασμα του παρελθόντος της.

Κατά την ομιλία του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τρίτη, ο Josep Borell, Ύπατος Εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προανήγγειλε το τέλος της ουδετερότητας ως κρίσιμο μέτρο για την αντιμετώπιση του ξεσπάσματος του πολέμου σε ουκρανικό έδαφος. «Εργαζόμαστε στη διεθνή σκηνή για να οικοδομήσουμε έναν συνασπισμό για την καταδίκη της Ρωσίας στον ΟΗΕ», ανακοίνωσε, συνεχίζοντας ότι «δεν θα υπάρξουν αποχές». «Κανείς», ομολόγησε, «δεν μπορεί να κοιτάξει από την άλλη πλευρά».