Ποια σοσιαλδημοκρατία;

Και στη χθεσινή συνέντευξη που παραχώρησε ο Πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ δεν κουράστηκε να επαναλαμβάνει την αδιατάρακτη ιδεολογική αναφορά του Κινήματος στη Σοσιαλδημοκρατία και τη σύστοιχη πολιτική προτεραιότητά του «να ξαναγίνει το ΠΑΣΟΚ, το σύμβολο της αναγέννησης των σοσιαλδημοκρατικών ιδεών μας».

Πέρα και μακριά από τις εντάσεις της εκάστοτε πολιτικής συγκυρίας, το ζήτημα της εννοιολογικής οριοθέτησης της σημερινής σοσιαλδημοκρατία παραμένει εν πολλοίς ανοιχτό και επίδικο αντιθετικών ερμηνευτικών.

Το κλασικό σοσιαλδημοκρατικό συμβόλαιο

Η ιδεολογική παντιέρα της κεντροαριστεράς είχε κατορθώσει να κυριαρχήσει με τα χρώματά της τα κοινωνικά ακροατήρια της εργατικής και της μικρομεσαίας τάξης, χωρίς να απουσιάζουν και οι ιδεολογικές αναφορές σε αυτήν από μερίδα της οικονομικά άρχουσας τάξης. Μιλάμε εν προκειμένω για το κλασικό σοσιαλδημοκρατικό συμβόλαιο που γνωρίζει την πλήρη άνθισή του κατά τη λεγόμενη «χρυσή τριακονταετία» της σοσιαλδημοκρατίας που ξεκινά την επαύριον του Β’΄Παγκοσμίου Πολέμου και οι ιστορικοί των πολιτικών ιδεών και ιδεολογιών ορίζουν τα μέσα της δεκαετίας του ’70 ως την περίοδο που εξεμέτρησε το ζην.

Παρά το σαρκαστικό χλευασμό που την υποδέχεται στην Ελλάδα το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και η ηγεσία του ΚΚΕ, που την αντιμετωπίζουν υποτιμητικά ως «ροζ δεξιά», η κλασική σοσιαλδημοκρατία βρίσκει τον εκφραστή της στον πολιτικό λόγο που εκφέρει ο διάδοχος του Παπανδρέου στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και αναφέρεται σε αξιοσημείωτα κατορθώματα. Σε αντίθεση προς το αναπτυξιακό κράτος που παρεμβαίνει για να πυροδοτήσει την οικονομική ανάπτυξη, το σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο, ιδίως των Σκανδιναβικών χωρών, θέλει την κρατική εξουσία να παρεμβαίνει  με σκοπό να υπηρετήσει ευρύτερες κοινωνικές ανακατατάξεις, που συνδέονται κυρίως με την εξυπηρέτηση του υπέρτατου αξιακού της ιδεώδους, της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Το σοσιαλδημοκρατικό κράτος είναι ένας ενεργητικός οικονομικός και πολιτικός παράγοντας που συμβάλλει στη ρύθμιση των ανισορροπιών που παρουσιάζει στην πράξη η οικονομία της ελεύθερης αγοράς, Μοιραία, δεν εστιάζει τόσο στην παραγωγή όσο στην δίκαιη κατανομή του κοινωνικά παραγόμενου πλούτου. Απόρροιες αυτών των παρεμβάσεων ήταν το κοινωνικό κράτος, οι κευνσιανές οικονομικές πολιτικές της ζήτησης, η αναζήτηση ευρέων κοινωνικών συναινέσεων, οι συνταγματικές κατοχυρώσεις μιας ολόκληρης δέσμης κοινωνικών δικαιωμάτων σε κεντρικές εκφάνσεις του συλλογικού βίου, όπως είναι η υγεία, η παιδεία, η απασχόληση.

Η νέα σοσιαλδημοκρατία

Το ειδυλλιακό αυτό τοπίο των ενάρετων πολιτών, των πεπαιδευμένων πολιτικών ηγεσιών, του σεβασμού στους κανόνες του κοινοβουλευτισμού, η διαταξική ευημερία και της συναφούς ομαλής κοινωνικής αναπαραγωγής δεν αντέχει στις δοκιμασίες, στις οποίες το υποβάλλουν οι δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του ’70. Το πλαίσιο του παραδοσιακού έθνους – κράτους είναι περιορισμένο και το σοσαλδημοκρατικό συμβόλαιο αποδεικνύεται δυσκίνητο και δυσλειτουργικό για τις απαιτήσεις της νέας διεθνοποίησης του καπιταλισμού και της περαιτέρω φιλελευθεροποίησης της οικονομίας που σημαδεύεται από την ιδιωτικοποίηση σημαντικών δημοσίων αγαθών.

Σταδιακά, οι σοσιαλδημοκρατικές ιδέες «φιλελευθεροποιούνται», με την αποδοχή βασικών παραδοχών της φιλελεύθερης αντίληψης για την αγοραία ατομικότητα του ανταγωνισμού, την προσήλωση στην οικονομική ανάπτυξη, τις ιδιωτικοποιήσεις, την αξιακή υποβάθμιση της κοινωνικής δικαιοσύνης και του ρυθμιστικού ρόλου του κράτους. Έτσι, η σοσιαλδημοκρατία αρχίζει να θεωρείται ως μια παρένθεση την ιστορία του εικοστού αιώνα.

Τον τόνο τον δίνουν θεωρητικοί του κέντρου και της κεντροαριστεράς όπως ο Άντονι Γκιντνς και οι Νέοι Εργατικοί του Τόνυ Μπλαιρ. Δεν είναι όμως αυτή η άποψη του Νίκου Ανδρουλάκη και του ΚΙΝΑΛ συνολικά. Εναπόκειται λοιπόν στο χώρο αυτό να αποσαφηνίσει περισσότερο τα επί μέρους περιεχόμενα του σοσιαλδημοκρατικού τους προγράμματος. Και το εγχείρημα αυτό μόνο προφανές δεν είναι.