Ο Ερντογάν εργαλειοποιεί την ενέργεια για να ενισχύσει τη γεωπολιτική του επιρροή

Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία από την υποστηριζόμενη από την Τουρκία Hayat Tahrir al Sham, παραφυάδα της Αλ Κάιντα και του ISIS, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που συνεχίζεται και η κλιμακούμενη ένταση ανάμεσα σε Ιράν, Ισραήλ και ΗΠΑ έχουν αναδιαμορφώσει τις δυναμικές εξουσίας στην περιοχή.

Η Τουρκία βρίσκεται στο σταυροδρόμι Ευρώπης, Ρωσίας, Καυκάσου και Μέσης Ανατολής — μια περιοχή με εξαιρετική γεωπολιτική θέση στο ανατολικό ημισφαίριο. Καθώς Ευρώπη και ΗΠΑ επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από τους ρωσικούς ενεργειακούς διαδρόμους καθώς και από το ιρανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, η Άγκυρα κινείται για να εδραιωθεί ως βασικός κόμβος διαμετακόμισης που συνδέει την Ασία με την Ευρώπη. Χωρίς σημαντικά αποθέματα δικά της, η Τουρκία αξιοποιεί τη γεωγραφική της θέση, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας/Μαύρης Θάλασσας, του Καυκάσου, του Ιράκ, της μεταπολεμικής Συρίας και της πρόσβασης στην Ευρώπη. Ο Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ των συμμάχων του για να επεκτείνει την περιφερειακή επιρροή της χώρας του.

Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία από την υποστηριζόμενη από την Τουρκία Hayat Tahrir al Sham, παραφυάδα της Αλ Κάιντα και του ISIS, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που συνεχίζεται και η κλιμακούμενη ένταση ανάμεσα σε Ιράν, Ισραήλ και ΗΠΑ έχουν αναδιαμορφώσει τις δυναμικές εξουσίας στην περιοχή. Με τη Ρωσία και το Ιράν να έχουν αποδυναμωθεί, η Τουρκία παρεμβαίνει, όχι μόνο ως πολιτικοστρατιωτικός παράγοντας, αλλά και ως εφοδιαστικός κόμβος. Από τις μέχρι στιγμής ανεπιτυχείς προσπάθειες αναβίωσης του πετρελαιαγωγού του Κουρδιστάν έως την εξερεύνηση διαδρομών από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Αρμενίας και το έργο “Development Road” του Ιράκ, η Άγκυρα προωθεί ένα φιλόδοξο σχέδιο σε τρία μέτωπα —τη διαμετακόμιση ενέργειας, τη διπλωματία και τη στρατιωτική επιρροή— για να ενισχύσει τη γεωπολιτική της επιρροή.

Η πτώση του Άσαντ: Μια ιστορική καμπή σε Συρία και Μέση Ανατολή

Κατά τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, που διήρκεσε μια δεκαετία, περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν, περίπου 5,4 εκατ. έγιναν πρόσφυγες και σχεδόν 7 εκατ. εκτοπίστηκαν εντός συνόρων. Μετά από δεκαετίες αυταρχισμού, το καθεστώς Άσαντ έπεσε τον Δεκέμβριο του 2024, και η γεωπολιτική ισορροπία στη Μέση Ανατολή ανατράπηκε. Ο Άσαντ είχε τη στήριξη του Ιράν και της Ρωσίας. Με τη Μόσχα να έχει εξαντλήσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις στην Ουκρανία και την αεράμυνα του Ιράν να έχει δεχθεί καίρια πλήγματα από το Ισραήλ, αυτές οι δύο  περιφερειακές δυνάμεις έχουν χάσει σημαντική επιρροή. Η Ρωσία φαίνεται πως έχει χάσει τον μοναδικό σταθμό ανεφοδιασμού καυσίμων που διέθετε στη Μεσόγειο, ενώ το Ιράν έχασε τον στενότερο σιιτικό σύμμαχό του.

Η Τουρκία, από την άλλη πλευρά, αναδείχθηκε ως η κύρια εξωτερική δύναμη στη μεταπολεμική Συρία. Η Άγκυρα υποστήριξε πολλές από τις συριακές ομάδες ανταρτών και πραγματοποίησε στρατιωτικές επιχειρήσεις στα νότια σύνορά της για να επιτεθεί στους Κούρδους μαχητές που τους θεωρεί απειλή για την εθνική της ασφάλεια.

Μετά την ήττα του Άσαντ, η Άγκυρα έσπευσε να υπογράψει συμφωνίες με τη νέα μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας, παρόλο που αυτή έχει τις ρίζες της στην Αλ Κάιντα. Αν και η Τουρκία αρχικά χαρακτήρισε την HTS (Hayat Tahrir al Sham) ως τρομοκρατική οργάνωση, όπως και οι ΗΠΑ μέχρι που ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο ανακάλεσε τον χαρακτηρισμό τον Ιούλιο του 2025, εντούτοις η Άγκυρα προμήθευσε την HTS με προηγμένο οπλισμό, και της πρόσφερε στρατιωτική και υλικοτεχνική υποστήριξη, ενισχύοντας την κυριαρχία της οργάνωσης στη Βόρεια Συρία, από όπου ξεκίνησε για να ανατρέψει τελικά τον Άσαντ.

Η Τουρκία θεωρεί τη μεταπολεμική Συρία ως μια ευκαιρία να κερδίσει δισεκατομμύρια από το εμπόριο και την ανοικοδόμηση, καθώς και από εκτεταμένα ενεργειακά και αμυντικά έργα. Υπάρχουν φήμες ότι η Τουρκία θα κατασκευάσει μια στρατιωτική βάση στη Συρία για να εκπαιδεύσει και να ανοικοδομήσει τις δυνατότητες του συριακού στρατού. Αυτό αυξάνει περαιτέρω την επιρροή της Τουρκίας στη Συρία και μπορεί να προκαλέσει εντάσεις με το Ισραήλ, το οποίο η Άγκυρα επιτίθεται τακτικά στα τουρκικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης. Τέλος, υπάρχει επίσης η ελπίδα ότι μερικοί από τους εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που φιλοξενεί η Τουρκία θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους, καθώς η παρουσία τους στο εξωτερικό έχει προκαλέσει εσωτερικές εντάσεις και μείωση της δημοτικότητας του Ερντογάν.

Η Τουρκία αξιοποιεί τη στρατηγική της θέση

Η Τουρκία κάνει ασκήσεις ισορροπίας μεταξύ ΝΑΤΟ, Ρωσίας και Ουκρανίας. Φιλοξένησε τις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας τον Μάιο και τον Ιούλιο του 2025. Η Τουρκία τάσσεται υπέρ της Ουκρανίας, παρέχοντας στρατιωτική υποστήριξη και κλείνοντας τα Στενά του Βοσπόρου στη ρωσική ναυτική δύναμη, χωρίς όμως να συμπεριφερέται αντι-ρωσικά. Η Άγκυρα δεν έχει υιοθετήσει τις κυρώσεις κατά του Κρεμλίνου και διατηρεί ανοιχτές διπλωματικές σχέσεις και με τις δύο χώρες. Αν και οι πολύπλοκες σχέσεις της με τη Ρωσία είναι πλεονέκτημα, σύμφωνα με τον Ερντογάν, η θέση της Τουρκίας ως μοναδικού μεσολαβητή σε αυτόν τον πόλεμο την κάνουν να φαίνεται αναξιόπιστος εταίρος στα μάτια των άλλων κρατών-μελών του ΝΑΤΟ.

Η παραδοσιακή επιρροή της Ρωσίας έχει αποδυναμωθεί και στον Καύκασο, και η Άγκυρα καλύπτει και αυτό το κενό εξουσίας. Αν και υπήρξε ισχυρός σύμμαχος του Αζερμπαϊτζάν, η ομαλοποίηση των σχέσεων με την Αρμενία βρίσκεται πλέον στο τραπέζι. Ο πρωθυπουργός Νικολ Πασινιάν έγραψε ιστορία ως ο πρώτος Αρμένιος ηγέτης που πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία μετά την ανεξαρτησία της Αρμενίας. Η Άγκυρα προσπαθεί ακόμη και να διαδραματίσει ρόλο μεσολαβητή μεταξύ των δύο γειτόνων της για την ειρηνευτική συνθήκη που θα τερματίσει τη σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Αυτή η διαμεσολάβηση και ομαλοποίηση σχέσεων θα μπορούσαν, σε αντάλλαγμα, να ανοίξουν τον δρόμο για έναν αγωγό που θα μεταφέρει αζερικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Αρμενίας και της Τουρκίας, μέσω του διαδρόμου Ζανγκεζούρ, γνωστού πλέον ως “Διαδρόμου του Τραμπ για την Ειρήνη και την Ευημερία”. Αυτό θα έσπαγε την απομόνωση της Αρμενίας από βασικές διαδρομές διαμετακόμισης, θα μείωνε την εξάρτησή της από τη Ρωσία και θα ενίσχυε τη θέση της Τουρκίας ως κόμβου διαμετακόμισης Προς το παρόν, ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου (συμπεριλαμβανομένου του TANAP) μεταφέρει ήδη αζερικό φυσικό αέριο μέσω της Γεωργίας στην Τουρκία και την Ευρώπη, αλλά παρακάμπτει την Αρμενία. Ωστόσο, ο διάδρομος Ζανγκεζούρ θα αποτελέσει μια συμπληρωματική διαδρομή, που θα μπορούσε να ενισχύσει την οικονομία και τον περιφερειακό διαμεταφορικό ρόλο της Αρμενίας και να προσφέρει στην Άγκυρα μεγαλύτερο στρατηγικό βάθος στον Καύκασο.

Σημαντικός αλλά “περίπλοκος” σύμμαχος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ

Αν και η Τουρκία είναι θεωρητικά σύμμαχος των ΗΠΑ και μέλος του ΝΑΤΟ, οι εγωκεντρικές και αντιφατικές πολιτικές της απέναντι στη Ρωσία, στη Χαμάς και στο Ισραήλ συχνά δημιουργούν εντάσεις με την Ουάσινγκτον. Η Τουρκία δεν υιοθέτησε ποτέ τις κυρώσεις που επέβαλε η Δύση στη Ρωσία, έγινε από τους σημαντικότερους αγοραστές ρωσικού αργού και ολοένα και πιο σημαντικός προορισμός για το ρωσικό φυσικό αέριο μετά τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης της Gazprom με την Ουκρανία. Η Άγκυρα βοήθησε επίσης στην παράκαμψη των κυρώσεων από πλευράς Ρωσίας, εκμεταλλευόμενη το καθεστώς της Gazprombank που δεν υπόκειται σε κυρώσεις για να διοχετεύσει δισεκατομμύρια μέσω αμερικανικών τραπεζών στην κρατική Ziraat Bank της Τουρκίας, η οποία στη συνέχεια διανέμει τα κεφάλαια σε ρωσικές εταιρείες για τη χρηματοδότηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Μόσχας.

Πηγή: Pagenews.gr