SOS από τον πλανήτη: Εξαντλήθηκαν τα αποθέματα – Ζούμε με “πίστωση” φυσικών πόρων

Από σήμερα, Τετάρτη, έχουμε ήδη καταναλώσει όλους τους φυσικούς πόρους που μπορεί να παραγάγει η Γη μέσα σε ένα έτος. Η… επέτειος του «Earth overshoot» κάθε χρόνο έρχεται όλο και πιο νωρίς.

Η ημέρα αυτή είναι δυσοίωνη και κάθε φορά στο ημερολόγιό μας έρχεται νωρίτερα. Εφέτος, από τις 2 Αυγούστου, κοντολογίς μόλις σε επτά μήνες, όλοι οι φυσικοί πόροι που η Γη μας μπορεί να παραγάγει σε ένα έτος έχουν καταναλωθεί.

Για το υπόλοιπο του τρέχοντος έτους, για να συνεχίσουμε να τρώμε, να πίνουμε και να θερμαινόμαστε, ή για τις μετακινήσεις μας, θα πρέπει να υπερεκμεταλλευθούμε τα οικοσυστήματα του πλανήτη και να θέσουμε σε κίνδυνο τη δυνατότητα ανανέωσης κι αναπαραγωγής τους.

Τούτη η «μέρα του ξεπεράσματος της Γης» («Earth overshoot day») υπολογίζεται κάθε χρόνο από το διεθνές ερευνητικό ίδρυμα Global Footprint Network, με έδρα το Όκλαντ της Καλιφόρνιας. 

Με βάση 15.000 δεδομένα που έχουν συλλεχθεί από τον ΟΗΕ, το ίδρυμα υπολογίζει το «οικολογικό αποτύπωμα» του ανθρώπου. Ουσιαστικά, μετρά την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Γης, με γνώμονα τη βιο-ικανότητα του πλανήτη, δηλαδή τη δυνατότητά του να ανανεώνει τις πηγές του και να απορροφά τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς αυτούς, η κατανάλωση όλης της ανθρωπότητας ξεπερνά το 70% των διαθέσιμων πηγών. 

Το έλλειμμα τούτο σε πηγές παράγεται διότι κόβουμε δέντρα με ρυθμό πολύ μεγαλύτερο από αυτόν που απαιτείται για να μεγαλώσουν, αλιεύουμε πολύ περισσότερα ψάρια απ’ όσα γεννιούνται κάθε χρόνο και εκλύουμε πολύ περισσότερο άνθρακα στην ατμόσφαιρά μας απ’ όσον τα δάση κι οι ωκεανοί μας δύνανται να απορροφήσουν. 

Οι επιπτώσεις αυτής της υπερκατανάλωσης ήδη είναι αισθητές: αποψίλωση δασών, ελάττωση της βιοποικιλότητας, λειψυδρίες, εδαφικές διαβρώσεις, υπερσυσσώρευση απορριμμάτων, αύξηση της συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Όλα τούτα τα αρνητικά φαινόμενα επηρεάζουν σχεδόν το σύνολο του πλανήτη μας.

Ενώ έως το 1961 η Γη παρήγαγε περισσότερο φυσικό πλούτο, με το ένα τέταρτο των πηγών της να μην έχει καταναλωθεί, ο πλανήτης άρχισε να γίνεται ελλειμματικός στις αρχές του 1970. Κι η ημέρα υπέρβασης των δυνατοτήτων του έχει αρχίσει να εμφανίζεται όλο και πιο νωρίς. Το 1985 η ημερομηνία αυτή έπεφτε στις 5 Νοεμβρίου, το 1998 την 1η Οκτωβρίου και το 2009 στις 20 Αυγούστου. Εάν διατηρηθεί ο ρυθμός αυτός, το 2030 θα χρειαζόμαστε… δύο πλανήτες για να καλύψουν τις ανάγκες μας. 

Αιτίες του φαινομένου αυτού είναι η δημογραφική αύξηση αφενός και αφετέρου ο όλο και πιο «αδηφάγος» -σε κατανάλωση φυσικών πηγών- τρόπος ζωής μας, που βασίζεται ολοένα και περισσότερο στην ενέργεια από ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο).

Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι εξίσου υπεύθυνοι για τούτη την καταστροφή. Με τον τρυφηλό τρόπο ζωής των Αυστραλών ή των Αμερικανών, χρειάζονται πάνω από πέντε πλανήτες για να τη συντηρήσουν. Οι Γάλλοι έχουν ανάγκη από τρεις, ενώ οι Κινέζοι από 2,1, πολύ παραπάνω από τη λιτότητα των Ινδών (0,6). 

Αντίστοιχα, σε σχέση με τις εθνικές φυσικές πηγές, οι Ιάπωνες θα είχαν ανάγκη επτά φορές τη χώρα τους για να ικανοποιήσουν τις τρέχουσες καταναλωτικές ανάγκες τους, ενώ οι Ιταλοί και οι Βρετανοί τέσσερις. Συνολικά, το οικολογικό αποτύπωμα των ανεπτυγμένων χωρών είναι πέντε φορές μεγαλύτερο από εκείνο των φτωχών κρατών.

Πώς θα μπορέσουμε να αναστρέψουμε αυτήν την τάση; Κατ’ αρχάς, περιορίζοντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που μόνον αυτά αποτελούν το 60% του παγκόσμιου οικολογικού αποτυπώματος. Για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω των δύο βαθμών Κελσίου-όπως προβλέπουν οι στόχοι της Συμφωνίας των Παρισίων για το κλίμα, που υπογράφηκε τον Δεκέμβριο του 2015- όπως τονίζουν οι ειδικοί, θα πρέπει να απελευθερωθούμε από τα ορυκτά καύσιμα πριν από το 2050.

Τα μέτρα είναι γνωστά. Η μείωση των εκλύσεων άνθρακα κατά 50% θα μας επέτρεπε τη μετάθεση της «ημέρας ξεπεράσματος της Γης» κατά τρεις μήνες.

Άλλη μία παράμετρος είναι η μείωση του διατροφικού αποτυπώματος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών, τη μείωση των προϊόντων ζωικής προέλευσης και τη στροφή προς πιο αειφόρους τρόπους παραγωγής, όπως τα βιολογικά προϊόντα, την αγρο-οικολογία, προειδοποιούν οι ειδικοί.