Υπό απειλή τα εμβληματικά μαυσωλεία της Βαγδάτης

Παρά τη θρησκευτική και πολιτιστική τους σημασία, τα μαυσωλεία που μετρούν αιώνες έχουν αφεθεί στην τύχη τους, λόγω εισβολής, διαφθοράς και παραμέλησης από τις ΗΠΑ.

Το Ιράκ φιλοξενεί δεκάδες παλιά ιερά μαυσωλεία, προσελκύοντας χιλιάδες προσκυνητές και επισκέπτες κάθε χρόνο. Ωστόσο, μετά από χρόνια παραμέλησης, και την εισβολή των ΗΠΑ το 2003, πολλά από αυτά τα μνημεία έχουν σταδιακά ερειπωθεί, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες για τη διάσωσή τους. Ακριβώς στην καρδιά της πρωτεύουσας του Ιράκ, τη Βαγδάτη, βρίσκεται το μαυσωλείο Sitt Zumurrud Khatun, το οποίο διαθέτει έναν μοναδικό πύργο που ξεχωρίζει. Το μνημείο βρίσκεται μέσα σε ένα νεκροταφείο και έχει ένα χαρακτηριστικό σχέδιο μουκαρνάς εννέα επιπέδων, το οποίο αποτυπώνει την ισλαμική αρχιτεκτονική. Το μνημείο πήρε το όνομά του από τη σύζυγο του χαλίφη των Αββασίδων al-Mustadhi bi-Amirallah, ο οποίος επέβλεψε την κατασκευή του κτιρίου καθώς και πολλών άλλων στην πόλη. (Όλες οι φωτογραφίες είναι του Tom Westcott).

Η μεγάλη λεηλασία

Ο Ιμπραήμ, ο φύλακας της ιστορικής τοποθεσίας από το 2008, είπε στο Middle East Eye ότι η τοποθεσία έχει κακοποιηθεί και παραμεληθεί από την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συγκεκριμένα στην εισβολή στο Ιράκ το 2003. «Έσπασαν τις πόρτες», είπε, περιγράφοντας πώς έσπασαν Αμερικανοί στρατιώτες μέσα από τις αρχαίες ξύλινες πόρτες για πρόσβαση στον πύργο, που τους έδωσε μια ευρεία θέα σε όλη την πόλη. «Οι πόρτες ήταν πάνω από 200 ετών και τόλμησαν να τις σπάσουν».

Αν και έχουν γίνει προσπάθειες αποκατάστασης όλα αυτά τα χρόνια, με την τελευταία μεγάλη ανακαίνιση που έγινε το 1972, η βάση του πύργου έχει υποβαθμιστεί. Σήμερα, οι επισκέπτες μπορούν να δουν πολλές σιδερένιες κολόνες γύρω από τον πύργο στηριζοντάς τον, αλλά και ορατές ρωγμές στον σοβά του ταβανιού. Σύμφωνα με τον Ιμπραήμ, ένα αστέρι που βρισκόταν στην κορυφή του μιναρέ πρόσφατα αποκόπηκε, θρυμματίζοντας το σε μικροσκοπικά κομμάτια.

Ο τάφος του Χατούν παρέμεινε ένας σεβαστός τόπος πνευματικότητας και λατρείας, ιδιαίτερα για την κοινότητα των Σούφι. Κάθε χρόνο, πολλοί άνθρωποι επισκέπτονται από την Ινδία και το Πακιστάν, ξεκινώντας ένα προσκύνημα στο κοντινό ιερό του Σούφι Σεΐχη Abd al-Qadir al-Jilani. «Φτάνουν όλη την ημέρα, σε μεγάλες ομάδες, φέρνοντας πανιά, λουλούδια και αρώματα, και μένουν μέχρι το βράδυ», εξήγησε ο Ιμπραήμ. Μάλιστα Ιρακινοί από γειτονικές πόλεις επισκέπτονται επίσης για να αποτίσουν φόρο τιμής στους συγγενείς που έχουν ταφεί στην συγκεκριμένη τοποθεσία.

Οι επισκέπτες θα κοιτάζουν συχνά με απορία το εσωτερικό του πύργου. Ο ήλιος φαίνεται να ξεχύνεται μέσα από τους φεγγίτες, από όπου κλάπηκε αρχαίο γυαλί μετά την εισβολή του 2003. Ο Ιμπραήμ λέει ότι ο πύργος έχει σε μεγάλο βαθμό παραμεληθεί αφήνοντάς τον πιο ερειπωμένο όσο περνάει ο καιρός. «Η κυβέρνηση και τα αρχαιολογικά τμήματα αγνοούν εντελώς αυτόν τον χώρο. Μερικές φορές ξένοι έρχονται και κάνουν μετρήσεις και δείγματα πέτρας και υπόσχονται να βοηθήσουν να το φτιάξουν», εξήγησε απογοητευμένος. «Δεν έχω τίποτα άλλο να πω. Χρειαζόμαστε τα πάντα εδώ, αλλά κανείς δεν κάνει τίποτα».

«Αλλά είμαι σίγουρος ότι αν αυτό το μαυσωλείο βρισκόταν στην Ευρώπη, θα ήταν πολύ καλά φροντισμένο»

Σε όλη την πόλη, φωλιασμένο ανάμεσα στους φοίνικες και στα αρχαία τείχη της πόλης της Βαγδάτης, βρίσκεται ένας άλλος βασικός ιστορικός χώρος, ο οποίος τώρα περιβάλλεται από σκαλωσιές. Το μαυσωλείο του Shihab al-Din Abu Hafs Umar Suhrawardi είναι ένα από τα παλαιότερα της πόλης. Το ιερό μνημείο έπεσε θύμα της διαφθοράς που ήταν διάχυτη μετά την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Το ισοδύναμο ποσό του 1 εκατομμυρίου δολαρίων που προοριζόταν για την επισκευή του κεκλιμένου πύργου φέρεται να δαπανήθηκε μετά από εργασίες μερικών μηνών, που περιελάμβαναν την ανέγερση σκαλωσιάς και το χτύπημα μιας τρύπας την πλευρά του πύργου. «Εργάστηκαν για δύο ή τρεις μήνες και μετά έφυγαν, αλλά θα μπορούσατε να το κατεδαφίσετε και να το ξαναχτίσετε από την αρχή για 1 εκατομμύριο δολάρια», είπε ο ιμάμης του τζαμιού, Kamal Abd al-Mutalib Hashem, στο Middle East Eye. «Ήρθαν να κάνουν τον πύργο ίσιο, αλλά του έκαναν μια τρύπα. Αυτό δεν είναι κατασκευή αλλά καταστροφή».  Οι κανονισμοί που απαγορεύουν την κατασκευή τάφων σε απόσταση πέντε μέτρων από τα τείχη έχουν αγνοηθεί.

Κάθε χρόνο, προσκυνητές από την Ινδία και το Πακιστάν ακολουθώντας το μονοπάτι Suhrawardiyya του Σούφι Ισλάμ, επισκέπτονται το ιερό όπου ένας ξύλινος τάφος στεγάζει το σώμα του ίδιου του Σεΐχη Ουμάρ. Οι πιστοί περνούν αρκετό χρόνο στο ιερό, τραγουδώντας, απαγγέλλοντας προσευχές και καλύπτοντας τον τάφο με ειδικά υφάσματα, σύμφωνα με τον Hashem.

«Η εποχή των Αββασιδών, όταν χτίστηκε αυτό το μαυσωλείο, ήταν πριν από περισσότερα από 700 χρόνια, αλλά δεν νομίζω ότι κανείς εδώ ενδιαφέρεται πραγματικά για αυτή την τοποθεσία», είπε ο Hashem.