Les Echos: Μητσοτάκης – Ερντογάν ξεκινούν ένα νέο «οδικό χάρτη» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Επανεκλεγέντες πριν από λίγες εβδομάδες, οι δύο ηγέτες συναντώνται την Τετάρτη, στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ, για πρώτη φορά μετά από δεκαέξι μήνες. Η ευκαιρία να ξανανοίξει ο διάλογος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, μετά από μήνες έντασης, είναι εδώ, αλλά τα αποτελέσματα του διαλόγου είναι δύσκολο να προβλεφθούν επακριβώς.

Την τελευταία φορά, είχαν χωρίσει ως καλοί φίλοι, προτού ακολουθήσουν μήνες επιθετικότητας και απειλών. Λίγες εβδομάδες μετά τις αντίστοιχες επανεκλογές τους, Ερντογάν και Μητσοτάκης συναντώνται για πρώτη φορά μετά από δεκαέξι μήνες, αυτή την Τετάρτη, στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους.  Είναι η ευκαιρία, λένε ο Τούρκος Πρόεδρος και ο Έλληνας Πρωθυπουργός, να ξεκινήσουν έναν νέο «οδικό χάρτη» για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η συνάντηση, που θα γίνει γύρω στο μεσημέρι της Τετάρτης στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου, είναι μια πραγματική ευκαιρία για «προσέγγιση», δήλωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Σε όλη την προεκλογική του εκστρατεία, ο συντηρητικός Έλληνας Πρωθυπουργός ζήτησε να επιστρέψει στη «λογική των συζητήσεων των προηγούμενων ετών», όταν, παρά τις εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις για ουσιαστικά ζητήματα, οι δύο χώρες συνέχισαν διερευνητικές διαπραγματεύσεις, πολλαπλασιάστηκαν μορφές διαλόγου, έθεσαν διμερείς εμπορικούς στόχους.

Θετικό κλίμα

Αυτή η πρόοδος διακόπηκε ξαφνικά στον απόηχο της τελευταίας τους συνάντησης, τον Μάρτιο του 2022 στην Κωνσταντινούπολη. Η ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον, λέγοντας κρυφά στο Κογκρέσο των ΗΠΑ να μην παραδώσει F-16 στην Τουρκία, ήταν το έναυσμα: η Άγκυρα διέκοψε αμέσως τις διπλωματικές της σχέσεις με την Αθήνα.

Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Έλληνας ομόλογός του «δεν υπάρχει πλέον». Τον Οκτώβριο, η Άγκυρα ανακοίνωσε ότι οι νέοι της πύραυλοι Tayfun θα μπορούσαν να φτάσουν στην ελληνική πρωτεύουσα σε 456 δευτερόλεπτα. Η κλιμάκωση έληξε με τον τρομακτικό σεισμό του Φεβρουαρίου στην Τουρκία: οι εικόνες των Ελλήνων διασωστών έκαναν τον γύρο του κόσμου και ξεσήκωσαν τεράστια κύματα συγκίνησης και στις δύο χώρες. Έκτοτε, οι δύο αρχηγοί κρατών συνεχάρησαν ο ένας τον άλλον για την επανεκλογή τους και εξέφρασαν την επιθυμία να αξιοποιήσουν αυτό το «θετικό κλίμα» για την επανέναρξη του διαλόγου.

Αυτή η δυναμική ενσωματώνεται στη σύνθεση των νέων κυβερνήσεων. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αντικατέστησε τον υπουργό Εξωτερικών του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, με τον Χακάν Φιντάν, ο οποίος φημίζεται ότι είναι λιγότερο ριζοσπαστικός και πολύ πιο ρεαλιστής στην προσέγγισή του στις σχέσεις με τη Δύση. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει προωθήσει τον Γιώργο Γεραπετρίτη, ο οποίος τηρεί μια μετριοπαθή στάση στα «εθνικά θέματα», ως επικεφαλής της διπλωματίας. Η αρχή μιας νέας εποχής;

Στηρίγματα

«Είμαστε πολύ μακριά από το να καταφέρουμε οτιδήποτε για τις ουσιαστικές διαμάχες», υποτιμά ο Δημήτριος Τριανταφύλλου, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστημίου, που δίδαξε για χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. «Πρέπει πρώτα να ξαναχτίσουμε μια δομή διαλόγου σε όλα τα επίπεδα, να βρούμε τη μορφή που θα επιτρέψει εποικοδομητικές ανταλλαγές».

Οι πρόσφατες πρόοδοι δεν αλλάζουν τίποτα: τα δύο μέλη του ΝΑΤΟ παραμένουν δύο χώρες σταθερές στις θέσεις τους, ανίκανες να συμφωνήσουν ακόμη και για τη φύση των διαφωνιών τους. Για την Αθήνα, η μόνη δυνατή διαπραγμάτευση παραμένει η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών για να αποφασίσουν μεταξύ των πόρων αερίου τους στη Μεσόγειο. Για την Άγκυρα, αυτή η προσέγγιση αποφεύγει θέματα πρωταρχικής σημασίας, από την αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκανήσων μέχρι την τύχη της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Χωρίς να ξεχνάμε την ανοιχτή πληγή της Κύπρου.

Κυρίως είναι αδύνατο να περιοριστεί αυτή η συνάντηση μόνο στο ελληνοτουρκικό πρίσμα. Η επίδειξη καλής θέλησης είναι, για τους Τούρκους, ένας μοχλός στη λεπτή διπλωματική τους εξίσωση: η χώρα χρειάζεται δυτικά κεφάλαια για να ανοικοδομήσει την οικονομία της και θέλει την έγκριση της Ουάσιγκτον για τα F-16.