Ο δείκτης Big Mac index και γιατί μπορεί να προκαλέσει έναν νέο «πόλεμο» Κίνας – Τραμπ

Μία από τις πρώτες αμερικανικές εταιρείες που έγινε αυτό που αποκαλούμε household name (όνομα, που το αναγνωρίζει ευρέως η κοινή γνώμη) είναι η McDonald. Τα μπέργκερ της έγιναν έτσι ένα είδος συμβόλου της παγκοσμιοποίησης, φτάνοντας ακόμη και στις πιο μακρινές και «κλειστές» αγορές.

Η αμερικανική αλυσίδα fast-food απέκτησε παρουσία στην Κίνα το 1990. Το ταχυφαγείο της ήταν στη Σένζεν, μια μικρή πόλη ακριβώς απέναντι από τα σύνορα με το Χονγκ Κονγκ, όπου βρισκόταν η αρχική «Ειδική Οικονομική Ζώνη» της χώρας—μια περιοχή όπου η κινεζική κυβέρνηση δοκίμασε την απελευθέρωση της αγοράς προτού την εφαρμόσει στην υπόλοιπη χώρα.

«Το Big Mac ήταν ένα μικρό κομμάτι του αμερικανικού καπιταλισμού σε μια κομμουνιστική χώρα», σχολιάζει ο Economist, ο οποίος είχε ξεκινήσει τη δημοσίευση του Big Mac Index —έναν απλό τρόπο για την αποτίμηση των νομισμάτων— λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1986.

Η τελευταία ενημέρωση δείχνει ότι το κινεζικό γιουάν εμφανίζει σήμερα τη μεγαλύτερη υποτίμηση έναντι του δολαρίου από την εποχή λίγο μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση 2007-09. Τότε οι Αμερικανοί πολιτικοί υποστήριζαν ότι οι ηγέτες της Κίνας σκόπιμα υποτιμούσαν το νόμισμά τους προκειμένου να λάβουν ένα αθέμιτο πλεονέκτημα και να ενισχύσουν τις εξαγωγές. Έχουν λόγο να είναι καχύποπτοι αυτή τη φορά;

Ο δείκτης Big Mac του Economist καταδεικνύει την έννοια της ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης (ppp), η οποία υποστηρίζει ότι η πραγματική αξία ενός νομίσματος είναι η ποσότητα των αγαθών και των υπηρεσιών που μπορείτε να αγοράσετε με αυτό και όχι ένας αριθμός. Σε ένα αρκετά μεγάλο χρονικό πλαίσιο, ωστόσο, οι δύο αξίες θα πρέπει να συγκλίνουν: το σχετικό κόστος αγοράς της ίδιας δέσμης αγαθών και υπηρεσιών σε δύο διαφορετικές χώρες θα πρέπει να είναι περίπου ίσο με την ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία. Διαφορετικά, οι έξυπνοι έμποροι θα μπορούσαν να αποκομίζουν σταθερά κέρδη χωρίς κινδύνους πουλώντας αγαθά διασυνοριακά.

Η αγοραστική δύναμη και τα νομίσματα

Ωστόσο, εξηγεί ο Economist, οι συντελεστές μετατροπής ppp, που στοχεύουν να δείξουν το χάσμα στις σχετικές τιμές μεταξύ δύο χωρών, και παράγονται από διεθνείς φορείς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, καλούνται να αντιμετωπίσουν κάτι δύσκολο. Οι άνθρωποι αγοράζουν διαφορετικά αγαθά σε διαφορετικές χώρες. Τα κινεζικά υποκαταστήματα της McDonald’s πωλούν πράγματα όπως τσάι boba και congee, για παράδειγμα, και αυτές οι λιχουδιές δεν είναι διαθέσιμες στους Αμερικανούς καταναλωτές. Ευτυχώς, όμως, το Big Mac είναι ένα τυποποιημένο προϊόν. Η σύγκριση της τιμής του σε διάφορες χώρες με τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες δίνει μια γενική ιδέα για το εάν τα νομίσματά τους είναι υποτιμημένα ή υπερτιμημένα.

Ένα κινέζικο Big Mac κόστιζε 23 γιουάν τον Δεκέμβριο του 2023, ενώ η αμερικανική έκδοση έφτασε στα 5,69$. Αν τα διαιρέσουμε έχουμε μία ισοτιμία δολαρίου προς γιουάν 4,04. Αυτό συγκρίνεται με μια ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία 7,20 γιουάν ανά δολάριο. Ως εκ τούτου, υποδηλώνει ότι το γιουάν είναι υποτιμημένο κατά 44%.

Ίσως ο δείκτης Big Mac να προκαλέσει τον Ντόναλντ Τραμπ. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης προεκλογικής του εκστρατείας, ο Τραμπ είχε υποσχεθεί να καταγγείλει επισήμως την Κίνα για «χειραγώγηση του νομίσματος» την πρώτη ημέρα της θητείας του. Εκείνη την εποχή, το νόμισμα της χώρας ήταν μόλις 37% υποτιμημένο σύμφωνα με τον Big Mac Index.

Ωστόσο αυτή τη φορά μάλλον δεν φταίει η Κίνα και ο Τραμπ θα πρέπει να προσέξει, τονίζει ο Economist. Αν και το δολάριο έχει αποδυναμωθεί έναντι των νομισμάτων ορισμένων πλουσιότερων οικονομιών, όπως η Βρετανία και ο Καναδάς, έχει ενισχυθεί έναντι όλων των άλλων. Επιπλέον, ο χαμηλός πληθωρισμός στην Ασία, σε σύγκριση με την Αμερική και την Ευρώπη, οδήγησε σε σχετικά φθηνότερα Big Mac: Η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν έχουν επίσης δει τα νομίσματά τους να υποτιμούνται. Εάν η εμφάνιση των μπέργκερ υποδηλώνει την άφιξη της παγκοσμιοποίησης, η παραμονή τους (και η καλή τους αξία) είναι απόδειξη της συνεχιζόμενης επιτυχίας του αμερικανικού καπιταλισμού.