Το πιο σύνθετο deal στον κόσμο: Πώς ο Τραμπ υπέγραψε τη νέα Γάζα – και ίσως ξαναγράφει τη Μέση Ανατολή

Η αρχή του τέλους ή μια νέα αρχή;

Μέχρι πριν λίγες εβδομάδες, η Μέση Ανατολή βρισκόταν στο χείλος μιας ολικής ανάφλεξης. Η ισραηλινή επιδρομή στη Ντόχα φάνταζε σαν την τελευταία πράξη ενός πολέμου χωρίς ορίζοντα. Παραβίαση της κυριαρχίας συμμάχου των ΗΠΑ, οργή στον αραβικό κόσμο, διπλωματία σε ερείπια.

Κι όμως, από εκείνο το σημείο μηδέν, γεννήθηκε η πιο τολμηρή συμφωνία της τελευταίας δεκαετίας. Ο Ντόναλντ Τραμπ, με την ανορθόδοξη —και συχνά απρόβλεπτη— διπλωματία του, αξιοποίησε την κρίση ως καταλύτη. Μέσα σε εβδομάδες, μετέτρεψε τη ρήξη σε ευκαιρία, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο που, αν εφαρμοστεί, θα απελευθερώσει ομήρους, θα ανακουφίσει τη Γάζα και θα επαναχαράξει τον χάρτη της περιοχής.

Από το «τελεσίγραφο» στο ιστορικό παζάρι

Το σημείο καμπής ήρθε με το τελεσίγραφο του Τραμπ προς τον Μπενιαμίν Νετανιάχου: «Ο πόλεμος πρέπει να τελειώσει.»

Δεν ήταν απλώς μια δήλωση για τα μέσα ενημέρωσης. Ήταν το αποκορύφωμα μιας σχέσης εξάρτησης και εμπιστοσύνης, σφυρηλατημένης την προηγούμενη τετραετία: ο Τραμπ είχε δώσει στο Ισραήλ πολιτική κάλυψη, στρατηγική υποστήριξη και διεθνή νομιμοποίηση. Τώρα ζητούσε το αντάλλαγμα: ειρήνη με ανταλλάγματα.

Ο διαπραγματευτής του Λευκού Οίκου, Στιβ Γουίτκοφ, πίεζε ήδη από τα τέλη του 2024 για μια προσωρινή εκεχειρία με αντάλλαγμα ομήρους. Παράλληλα, ο Τραμπ άνοιγε απευθείας γραμμές με Κατάρ, Ριάντ, Άμπου Ντάμπι και Άγκυρα, διαμορφώνοντας έναν ανεπίσημο αλλά εντυπωσιακά αποτελεσματικό άξονα.

Οι δύο πίνακες του deal

Στο τραπέζι στήθηκαν δύο παράλληλοι μηχανισμοί πίεσης:

• Προς το Ισραήλ: αποδοχή «οδικού χάρτη» που προβλέπει σταδιακή αποχώρηση δυνάμεων, ανταλλαγή ομήρων και πάγωμα επιχειρήσεων.
• Προς τη Χαμάς: πλήρης παράδοση ομήρων, αποδοχή πολυεθνικής επιτήρησης και de facto απώλεια διοικητικού ελέγχου της Γάζας.

Η “Συμφωνία των 20 Σημείων” – Το λειτουργικό σχέδιο

Η συμφωνία δεν είναι ιδεαλιστική. Είναι τεχνοκρατική, ψυχρά πρακτική — και ίσως γι’ αυτό λειτουργεί.

Η πρώτη φάση περιλαμβάνει:

• Άμεση κατάπαυση του πυρός και απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων σε προκαθορισμένες θέσεις.
• Τριήμερη διαδικασία ανταλλαγής ομήρων και σορών με διεθνή επιτήρηση.
• Απελευθέρωση χιλιάδων Παλαιστινίων κρατουμένων.
• Αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας σε 600 φορτηγά ημερησίως.
• Ίδρυση μικρής πολυεθνικής δύναμης εποπτείας με βάση στην Αίγυπτο, υπό αμερικανική καθοδήγηση και συμμετοχή Αιγύπτου, Κατάρ, Τουρκίας και ΗΑΕ.

Στο πολιτικό επίπεδο, ένα μεταβατικό σχήμα Παλαιστινίων τεχνοκρατών θα αναλάβει προσωρινά τη διοίκηση, υπό την επίβλεψη του «Board of Peace» – ενός θεσμού με επικεφαλής τον Αμερικανό πρόεδρο και διεθνείς προσωπικότητες.

Τα τρία μεγάλα αγκάθια

1. Το χρονοδιάγραμμα: Οι φάσεις αποχώρησης (53% → 40% → 15%) αφήνουν ασάφειες που μπορεί να γίνουν είτε γέφυρα είτε βόμβα καθυστέρησης.
2. Ο αφοπλισμός της Χαμάς: Χωρίς μηχανισμό κυρώσεων, το βαθύ δίκτυο της οργάνωσης μπορεί να υπονομεύσει την ασφάλεια με στοχευμένες επιθέσεις.
3. Η διακυβέρνηση: Κανείς δεν έχει ακόμη πλήρη νομιμοποίηση. Το Ισραήλ δεν εμπιστεύεται την Παλαιστινιακή Αρχή, η Χαμάς δεν αποδέχεται την αποπομπή της, και οι τεχνοκράτες χρειάζονται χρήματα, θεσμική στήριξη και πολιτική κάλυψη.

Η σπάνια ευρωαραβική σύγκλιση

Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, Ευρώπη και Αραβικός Κόλπος κινούνται στην ίδια κατεύθυνση. Ο Εμανουέλ Μακρόν έσπασε τα διπλωματικά στεγανά, επαναφέροντας την προοπτική παλαιστινιακού κράτους. Η Σαουδική Αραβία προσφέρει χρηματοδότηση αλλά όχι νομιμοποίηση της Χαμάς. Η ΕΕ βλέπει ευκαιρία να αποτρέψει νέα προσφυγικά κύματα και ενεργειακές κρίσεις. Και οι ΗΠΑ, επιδιώκοντας σταθερότητα, επιχειρούν να κλείσουν ένα μέτωπο που τους αποδυνάμωνε παγκοσμίως.

Οι πρώτες 72 ώρες: το τεστ αξιοπιστίας

Οι πρώτες τρεις ημέρες της εφαρμογής θα είναι καθοριστικές. Αν οι απελευθερώσεις γίνουν σιωπηρά και οργανωμένα, το μήνυμα προς το εσωτερικό του Ισραήλ θα είναι ότι η συμφωνία λειτουργεί. Αν υπάρξει μία μόνο παραβίαση, η ισραηλινή κοινή γνώμη μπορεί να στραφεί εκ νέου προς τη σκληρή γραμμή – και όλο το οικοδόμημα να καταρρεύσει.

Ο ανορθόδοξος ρεαλισμός του Τραμπ

Από την ιδέα της «Γάζα–Ριβιέρα» έως τις σκληρές δηλώσεις περί «εξάλειψης», ο Τραμπ ποτέ δεν υπήρξε προβλέψιμος. Κι όμως, το αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας είναι εκπληκτικά συμβατικό: εκεχειρία, ανταλλαγές, επιτήρηση, ανοικοδόμηση.

Αυτό που διαφέρει είναι η μέθοδος — πίεση, προσωπικές σχέσεις, προθεσμίες και realpolitik. Το αποτέλεσμα θυμίζει λιγότερο όραμα και περισσότερο «συμφωνία επιβίωσης», σχεδιασμένη για να δουλέψει, όχι να εντυπωσιάσει.

Το πολιτικό και ηθικό αποτύπωμα

Για τον Τραμπ, είναι ίσως η κορυφαία διπλωματική στιγμή της δεύτερης θητείας του. Για το Ισραήλ, είναι μια επώδυνη υποχώρηση από το δόγμα της ολοκληρωτικής νίκης — αλλά και μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού. Για τους Παλαιστινίους, η πρώτη ανάσα ελπίδας μετά από δύο χρόνια καταστροφής και πολιορκίας.

Το ηθικό κόστος παραμένει τεράστιο. Όμως η πολιτική υποχρέωση τώρα είναι σαφής: να σωθούν οι ζωντανοί.

Η συμφωνία ως ευκαιρία με ρήτρες

Η «Συμφωνία της Γάζας» δεν είναι ειρήνη – είναι ένα παράθυρο εφαρμοσιμότητας. Με μετρήσιμους δείκτες: ομήρους, γραμμές αποχώρησης, φορτηγά βοήθειας, επιτήρηση, μεταβατική διοίκηση.

Αν τηρηθούν, θα γεννηθεί η πρώτη ρεαλιστική προοπτική σταθερότητας στη Μέση Ανατολή μετά από δεκαετίες. Αν όχι, η ιστορία θα προσθέσει άλλο ένα χαμένο κεφάλαιο ειρήνης στη μακρά αλυσίδα της αποτυχίας.

Μια εύθραυστη ελπίδα

Για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια πολέμου, υπάρχει σχέδιο, δομή και συμμαχία. Η ειρήνη της Γάζας δεν θα έρθει με χειραψίες μπροστά στις κάμερες, αλλά με σιωπηλές κινήσεις, τήρηση προθεσμιών και πολιτικό ρεαλισμό.

Αν επιβιώσει, η συμφωνία αυτή δεν θα αλλάξει μόνο τη Γάζα — θα αλλάξει την ίδια τη Μέση Ανατολή.