Social Media: Απαγορεύουν τα παιδιά, αλλά οι έφηβοι βρίσκουν πάντα κερκόπορτα

Η αυστραλιανή «ασπίδα» και το πρώτο μεγάλο ρήγμα

Η Αυστραλία έγινε η πρώτη μεγάλη δυτική χώρα που πατά, στην πράξη, το κουμπί της απαγόρευσης πρόσβασης παιδιών κάτω των 16 ετών στα social media. Facebook, Instagram, TikTok, YouTube και μια σειρά ακόμη πλατφόρμες περνούν σε καθεστώς αυστηρού περιορισμού, με νέο νόμο που τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2025 και ήδη παρουσιάζεται ως «μοντέλο» για την Ευρώπη.

Πίσω από αυτή την κίνηση υπάρχει ένας ξεκάθαρος στόχος: να μπει φρένο στους «αλγορίθμους αρπακτικούς», στο τοξικό περιεχόμενο και στην υπερέκθεση των ανηλίκων στον ψηφιακό κόσμο. Κυβερνήσεις, οργανώσεις γονέων και ειδικοί στην παιδική προστασία ζητούν εδώ και χρόνια πιο σκληρούς κανόνες για τις πλατφόρμες που –όπως καταγγέλλουν– έβαζαν τα κέρδη πάνω από την ασφάλεια των παιδιών.

Όμως, όσο αυστηροί κι αν γίνουν οι νόμοι, ένα ερώτημα παραμένει: μπορούν στην πράξη να κρατήσουν τους εφήβους μακριά από τα social media ή απλώς θα τους σπρώξουν να γίνουν πιο εφευρετικοί;

Μια 13χρονη «γκρεμίζει» την απαγόρευση σε λιγότερο από πέντε λεπτά

Η περίπτωση της 13χρονης Isobel, όπως την κατέγραψε το BBC, είναι αποκαλυπτική. Ένα μήνυμα από το Snapchat εμφανίστηκε στην οθόνη της: αν δεν αποδείξει ότι είναι άνω των 16, θα αποκλειστεί από την πλατφόρμα μόλις ο νόμος ενεργοποιηθεί πλήρως.

Η διαδικασία επαλήθευσης ηλικίας παρουσιάστηκε ως ένα βασικό φίλτρο ασφαλείας. Στην πράξη, όμως, η Isobel χρειάστηκε λιγότερο από πέντε λεπτά για να το παρακάμψει. Πήρε μια φωτογραφία της μητέρας της, την έβαλε μπροστά στην κάμερα του συστήματος επαλήθευσης και… τέλος. Η εφαρμογή την ευχαρίστησε που «επιβεβαίωσε την ηλικία της» και η πρόσβαση παρέμεινε ανοιχτή.

Η ίδια έστειλε μήνυμα στη μητέρα της: «Γεια σου μαμά, κατάφερα να παρακάμψω την απαγόρευση». Η αντίδραση της μητέρας –ένα γέλιο πικρό, σχεδόν μοιραίο– συμπυκνώνει την πραγματικότητα: εκεί που πολλοί γονείς πίστεψαν πως ο νόμος θα γίνει σύμμαχός τους, διαπιστώνουν ότι το «τείχος» είναι γεμάτο ρωγμές.

Οι γονείς ανάμεσα στον φόβο και την ψευδαίσθηση της πλήρους προστασίας

Στην Αυστραλία, όπως και σε όλο τον κόσμο, οι γονείς ανησυχούν βαθιά για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο. Από τον εθισμό και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση μέχρι το cyberbullying και τη σεξουαλική παρενόχληση, ο κατάλογος των κινδύνων είναι μακρύς και πραγματικός.

«Δεν έχουμε καμία εμπιστοσύνη ότι οι εταιρείες τεχνολογίας θα κάνουν κάτι πέρα από το να προστατεύουν τα κέρδη τους», λέει χαρακτηριστικά ο Ντάνι Ελάτσι, πατέρας πέντε παιδιών και ακτιβιστής κατά των “έξυπνων” κινητών. Για πολλούς γονείς, η κρατική απαγόρευση μοιάζει σαν μια πολυαναμενόμενη «ζώνη ασφαλείας».

Όμως η υπόθεση της Isobel δείχνει κάτι σκληρό: όσο τα συστήματα επαλήθευσης βασίζονται σε λύσεις που μπορούν να «ξεγελαστούν» με μια φωτογραφία, μια κάρτα ή τη βοήθεια ενός ενήλικα, η ασφάλεια παραμένει εν μέρει ψευδαίσθηση. Οι έφηβοι είναι ψηφιακά ευέλικτοι, πιο γρήγοροι από τις ρυθμίσεις και σπάνια σταματούν μπροστά σε ένα pop–up που γράφει «πρόσβαση απαγορεύεται».

Οι ειδικοί διχάζονται: Προστασία ή ψηφιακός αποκλεισμός;

Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει ενιαία απάντηση. Όσοι στηρίζουν αυστηρές απαγορεύσεις επικαλούνται πληθώρα ερευνών που δείχνουν ότι τα παιδιά και οι έφηβοι περνούν υπερβολικά πολλές ώρες στα social media, με επιπτώσεις στην ψυχική υγεία: άγχος, κατάθλιψη, διαταραγμένη εικόνα σώματος, αίσθημα μοναξιάς.

Η άλλη πλευρά, όμως, προειδοποιεί: ένα απόλυτο ban μπορεί να έχει και σοβαρές παρενέργειες. Οι έφηβοι ενδέχεται να στραφούν σε πιο περιθωριακές, λιγότερο εποπτευόμενες πλατφόρμες με ακραίο περιεχόμενο, πέρα από το οπτικό πεδίο γονιών, σχολείων και αρχών. Παράλληλα, παιδιά που ανήκουν σε ευάλωτες ή περιθωριοποιημένες ομάδες χάνουν συχνά τις πολύτιμες διαδικτυακές κοινότητες υποστήριξης που τα βοηθούν να νιώσουν ότι «ανήκουν» κάπου.

Το κεντρικό δίλημμα είναι σαφές: πώς προστατεύεις χωρίς να απομονώνεις; Πώς περιορίζεις την τοξικότητα χωρίς να κόβεις την πρόσβαση σε υγιείς μορφές έκφρασης, πληροφόρησης και κοινωνικοποίησης που προσφέρουν –θέλουμε δεν θέλουμε– τα social media;

Τεχνολογία, νόμος και εφηβεία: αγώνας δρόμου με άγνωστο νικητή

Η Αυστραλία επιχειρεί να στήσει ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο, που σίγουρα θα παρακολουθήσουν στενά κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, οι πρώτες «δοκιμές αντοχής» δείχνουν ότι ο αγώνας είναι άνισος: από τη μία πλευρά οι κυβερνήσεις και οι ρυθμιστικές αρχές, από την άλλη οι πλατφόρμες με τους δικούς τους κανόνες – και στη μέση, μια γενιά εφήβων που μεγαλώνει κυριολεκτικά «μέσα» στην τεχνολογία.

Κανένας νόμος δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη συζήτηση στο σπίτι, τη σωστή εκπαίδευση στο σχολείο και την ψηφιακή παιδεία που χρειάζονται και οι γονείς και τα παιδιά. Αν η απαγόρευση γίνει απλώς «κόφτης» χωρίς παράλληλη ενημέρωση, χωρίς εργαλεία για να μάθουν τα παιδιά να ξεχωρίζουν το επικίνδυνο από το ακίνδυνο, τότε απλώς μεταφέρουμε το πρόβλημα αλλού – συχνά σε ακόμη πιο σκοτεινές γωνιές του διαδικτύου.

Η Ελλάδα στη σειρά για όριο ηλικίας – αλλά με ποιο σχέδιο;

Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει ήδη ανοίξει δημόσια τη συζήτηση για το όριο ηλικίας στη χρήση των social media, με κατεύθυνση ρυθμίσεις αντίστοιχες με εκείνες της Αυστραλίας για ανηλίκους κάτω των 16 ετών.

Το ερώτημα, όμως, δεν είναι μόνο «αν» θα μπει όριο, αλλά «πώς» και «με ποιες δικλείδες». Θα υπάρξουν ισχυρά, αξιόπιστα συστήματα επαλήθευσης ηλικίας; Θα υπάρξει συνοδευτικό πρόγραμμα ενημέρωσης γονιών και μαθητών; Θα ληφθεί μέριμνα για παιδιά που χρειάζονται το διαδίκτυο για να βρουν υποστήριξη, πληροφόρηση ή απλώς μια «φωνή»;

Χωρίς απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, η Ελλάδα κινδυνεύει να ακολουθήσει τον αυστραλιανό δρόμο με τα ίδια ακριβώς κενά: νόμοι που στα χαρτιά φαίνονται αυστηροί, αλλά στην πράξη αφήνουν πόρτες ανοιχτές – τις οποίες τα παιδιά δεν αργούν να βρουν.

Η συζήτηση για τα social media και τους ανηλίκους δεν είναι μόνο νομικό ή τεχνολογικό ζήτημα. Είναι βαθιά κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πολιτισμικό. Και όσο γρηγορότερα το αντιμετωπίσουμε έτσι, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουμε να προστατεύσουμε πραγματικά τα παιδιά – όχι μόνο από τις οθόνες, αλλά και από τις ψευδαισθήσεις των μεγάλων.

Πηγή: Pagenews.gr