Πίτερ Μπρουκ: Ο τελευταίος των θρύλων του θεάτρου

Πίτερ Μπρουκ: Σε ηλικία 97 ετών έφυγε από τη ζωή ο σκηνοθέτης που επαναπροδιόρισε το θέατρο και τη σχέση του κοινού με αυτό

“Μπορώ να πάρω οποιοδήποτε άδειο χώρο και να φτιάξω μια σκηνή. Ένας άνθρωπος στέκεται σε ένα άδειο χώρο, και αν υπάρχει κάποιος που να τον παρακολουθεί, αυτό αρκεί για να δημιουργηθεί μια θεατρική πράξη” είχε γράψει ο Πίτερ Μπρουκ, ο τελευταίος των θρύλων του θεάτρου, στο βιβλίο του The Empty Space (1968). O κεντρικός άξονας του τεράστιου έργου του ήταν απλός: “αν το κοινό κάθεται βαριεστημένο ακούγοντας ένα ρεσιτάλ λέξεων χωρίς συναίσθημα, τότε ο ηθοποιός έχει αποτύχει”.

Το όνομά του συνδέθηκε με τη σκηνή του Royal Shakespeare Company του Stratford και το Bouffes du Nord, την ερειπωμένη παριζιάνικη μουσική αίθουσα που αποτέλεσε εστία δημιουργίας του για περισσότερα από 30 χρόνια.

Πολλές από τις παραγωγές του διακρίθηκαν για την απογύμνωση του θεάτρου από το περιττό και την συμπύκνωση του δράματος

Χαρακτηριστική, η διασκευή ορόσημο του 1970, του θεατρικού του Σαίξπηρ “Όνειρο Θερινής Νυκτός”, επηρεασμένη τόσο από το μπαλέτο του Jerome Robbins όσο και από το τσίρκο του Πεκίνου, παίχτηκε σε έναν λευκό κύβο σετ και περιείχε τραπέζια, ξυλοπόδαρους και ένα δάσος από ατσάλινο σύρμα. Οι παραγωγές του διακρίθηκαν για την ποικιλομορφία τους, με τον Μπρουκ να είναι πρωτοπόρος του είδους που αποκαλούσε “πλούσιο σε χρώματα”, σε αντίθεση με το κάστινγκ “αχρωματοψίας”.

Σκηνοθέτησε επίσης μιούζικαλ, ανέβασε αντιπολεμικά έργα κατά του πολέμου των ΗΠΑ στο Βιετνάμ και δημιούργησε μαζί με τον Τεντ Χιουζ μια πειραματική εκδοχή του μύθου του Προμηθέα, ενώ ανέβασε επίσης τη θρυλική εννιάωρη εκδοχή της Μαχαμπαράτα σε ένα γαλλικό λατομείο το 1985. Μάλιστα, επανήλθε στο σανσκριτικό έπος με την παραγωγή του 2016 Battlefield με τη βοήθεια της μακροχρόνιας συνεργάτιδάς του Marie-Hélène Estienne.

Ο Μπρουκ εργάστηκε επίσης στον κινηματογράφο, συμπεριλαμβανομένης μιας μεταφοράς του Άρχοντα των Μυγών το 1963, και στην όπερα, σκηνοθετώντας τις ριζικά ξεπερασμένες παραγωγές της Κάρμεν και του Μαγικού Αυλού.

Τα πρώτα του βήματα

Γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 21 Μαρτίου 1925 και, σε ηλικία επτά ετών, έπαιξε μόνος του μια τετράωρη εκδοχή του Άμλετ για τους γονείς του. Αφού φοίτησε στο Magdalen College της Οξφόρδης, βρέθηκε σύντομα στη Βασιλική Όπερα, σκηνοθετώντας την όπερα Salome του Richard Strauss με σχέδια του Salvador Dalí.

Μεγάλες συνεργασίες

Σκηνοθέτησε τον Olivier ως Titus Andronicus στο Stratford για την Royal Shakespeare Company το 1955 και όταν ο Peter Hall έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής του RSC το 1958 ζήτησε από τον Μπρουκ να τον βοηθήσει εκεί. Οι παραγωγές RSC του Μπρουκ περιλάμβαναν μια σκηνοθεσία του Βασιλιά Ληρ το 1962 – το έργο που θεωρούσε “το υπέρτατο επίτευγμα του παγκόσμιου θεάτρου” – με πρωταγωνιστή τον Πωλ Σκόφιλντ.

Αρκετές από τις παραστάσεις του μεταφέρθηκαν στο Μπρόντγουεϊ, συμπεριλαμβανομένης της πρωτοπορίας Marat/Sade, η οποία κέρδισε το βραβείο Tony για το καλύτερο έργο το 1964. Η ιδέα για την παράσταση ήταν ότι ο Μαρκήσιος ντε Σαντ σκηνοθετούσε ένα δράμα για τον Γάλλο επαναστάτη Ζαν-Πωλ, στο οποίο πρωταγωνιστούσαν οι τρόφιμοι ενός ψυχιατρείου, που τους υποδυόταν ο Μαρά.

Ο Μπρουκ ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Νατάσα Πάρι με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Σάιμον και την Ιρίνα Μπρουκ που ακολούθησαν τα βήματά του.