Η πινακοθήκη του East-Med

O Λάμπρος Καλαρρύτης γράφει στο blog του στο Pagenews.gr για τον αγωγό φυσικού αερίου East-Med και συγκεκριμένα για τους άμεσα και έμμεσα επηρεαζομένους του εν λόγω εγχειρήματος.

Ο αγωγός φυσικού αερίου East-Med είναι ένα πρωτόγνωρο project για την περιοχή καθώς δεν υπάρχει προηγούμενο ανάλογου εγχειρήματος στην Ανατολική Μεσόγειο και σε τεχνικό επίπεδο και από άποψη γεωπολιτικής εμβέλειας. Όπως έχουμε σημειώσει, ο αγωγός, εφόσον υλοποιηθεί στο σύνολό του, θα αποτελεί ένα όχημα διαρκούς διαμόρφωσης ενεργειακών και στρατηγικών συσχετισμών που θα υπερβαίνουν τη λεκάνη της Μεσογείου. Ο λόγος είναι ότι αφενός η διαδρομή του, αφετέρου το μέγεθος των κοιτασμάτων που θα τον τροφοδοτούν αν επιβεβαιωθούν οι σχετικές εκτιμήσεις,  επηρεάζουν κράτη, σχήματα και συμφέροντα σε όλον το πλανήτη.

Ας δούμε πολύ συνοπτικά τους άμεσα και έμμεσα εμπλεκομένους και  επηρεαζομένους.

Η Ελλάδα έχει προφανή γεωπολιτικά οφέλη. Συμπεριλαμβάνεται σε μία υψηλής στρατηγικής αξίας όδευση αγωγού που ενισχύει την ήδη σημαντική γεωγραφική θέση της. Προωθείται η συνεργασία της με το Ισραήλ στο πλαίσιο των τριμερών σχημάτων τα οποία έχουν ως σταθερό άξονα τη χώρα μας και την Κύπρο με προοπτική αυτή η σχέση να ενδυναμωθεί περαιτέρω στον στρατιωτικό τομέα ή και να μετεξελιχθεί σε αμυντική συμμαχία καθώς προκύπτουν ανάγκες ασφαλείας του αγωγού και των κοιτασμάτων. Διευκολύνονται και επιταχύνονται οι διεργασίες για την οριοθέτηση ΑΟΖ με τα γειτονικά κράτη, σε πρώτη φάση με Ιταλία και Αίγυπτο ώστε να ακολουθήσει η Κύπρος.  Η μορφοποίηση των συνεργασιών γύρω από τον αγωγό και τα κοιτάσματα σχηματοποιεί ένα μπλοκ χωρών απέναντι στην Τουρκία, (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος), που έχουν επιπλέον κοινό παρονομαστή ακριβώς ότι απειλούνται ή θίγονται από την πειρατική τουρκική δραστηριότητα στην περιοχή.

Η Κύπρος ενισχύει τη θέση της και παρά τις απειλές της Άγκυρας και τον εν εξελίξει «Αττίλα 3» στην ΑΟΖ της, με την εισβολή τουρκικών πλωτών γεωτρύπανων και ερευνητικών σκαφών συνοδεία πολεμικών πλοίων και μαχητικών αεροσκαφών, αναδεικνύεται σε απαραίτητο κρίκο της αναδυόμενης αρχιτεκτονικής και λόγω γεωγραφίας και λόγω κοιτασμάτων. Η απόφαση των ΗΠΑ να άρουν το εμπάργκο αμερικανικών όπλων είναι δείγμα των μακροπρόθεσμων σχεδιασμών, που αναδεικνύουν στρατηγικά τη Μεγαλόνησο.

Το Ισραήλ, που είναι μαζί με τις ΗΠΑ οι κινητήριες δυνάμεις του σχεδίου, διαμορφώνει μία ασφαλή οδό διοχέτευσης του φυσικού αερίου από τα κοιτάσματά του στις αγορές της Ευρώπης. Ταυτόχρονα «δένει» συνεργασίες γύρω από τον αγωγό ο οποίος του ανοίγει έναν συμμαχικό διάδρομο μέσω Κύπρου και Ελλάδας, του εξασφαλίζει στρατηγικό και αμυντικό βάθος το οποίο απώλεσε μετά την κατάρρευση των σχέσεων με την Τουρκία και του απελευθερώνει το πεδίο μέχρι την Ευρώπη με την οποία έρχεται πιο κοντά.

Η Αίγυπτος, παρότι δεν συμμετέχει ευθέως στον αγωγό καθώς  δεν περνά από τη δική της ΑΟΖ,  εξασφαλίζει μία επιπλέον οδό για τη διοχέτευση του φυσικού αερίου της, αναλόγως της (βέβαιης) εύρεσης νέων δικών της κοιτασμάτων και της διαθεσιμότητας που θα έχει. Επίσης ενισχύει τους δεσμούς συνεργασίας της με την Ελλάδα και την Κύπρο και μέσω αυτών με το Ισραήλ και ευρύτερα με τη Δύση , τουλάχιστον όσο υπάρχει ο στρατάρχης Σίσι στην εξουσία.

Η Ιταλία, η οποία πρόκειται να υπογράψει και αυτή τη συμμετοχή της στον East-Med, τήρησε επαμφοτερίζουσα στάση και σε κάποια φάση ανακοίνωσε ότι δεν θα συμμετάσχει. Στη συνέχεια, μετά το τουρκικό ρεσάλτο στη Λιβύη, παραδοσιακό χώρο ιταλικής επιρροής, αλλά και το προηγηθέν  «μπούλινγκ» από την Άγκυρα στην ΕΝΙ στην Κύπρο, αναθεώρησε και δήλωσε ότι στηρίζει προσχωρεί στο project. Εξάλλου ο αγωγός σχεδιάζεται να καταλήγει στην Ιταλία, σημαντική αγορά φυσικού αερίου η ίδια, και μέσω αυτής θα διοχετεύονται ποσότητες στην Ευρώπη.

Οι ΗΠΑ, χωρίς την πρωτοβουλία, στήριξη και «ώθηση» των οποίων δεν επρόκειτο να υπάρξει αγωγός, προωθούν το σχέδιο στο πλαίσιο της στρατηγικής τους για μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η ψήφιση από το Κογκρέσο τον Δεκέμβριο του «Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act», που όπως λέει και ο τίτλος αφορά τη συνεργασία για την Ασφάλεια και την Ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο η οποία θα βασίζεται στο τριμερές σχήμα Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, επισημοποίησε την αμερικανική αιγίδα στο σχέδιο.

Η Τουρκία, η οποία έχει στην κυριολεξία αφηνιάσει με τον αγωγό, θεωρεί ότι αποτελεί σχέδιο στρατηγικής περικύκλωσης της και ταυτόχρονα αποκλεισμού της από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου (που ούτως ή άλλως δεν της ανήκουν). Οι άκαρπες, μέχρι στιγμής, προσπάθειές της να ακυρώσει τις εξελίξεις, την καθιστούν ακόμα πιο οργισμένη και επικίνδυνη, διότι κατανοεί ότι αν τελικά μείνει εκτός ενεργειακού νυμφώνος αυτό θα σημάνει τη σταδιακή στρατηγική της απομείωση, σε αντιδιαστολή με την αναβάθμιση των υπολοίπων.

Η Ρωσία, η οποία ως βασικός τροφοδότης φυσικού αερίου της Ευρώπης δεν θέλει να δει την ενεργειακή και κατ’ επέκταση στρατηγική επιρροή της στη Γηραιά Ήπειρο να μειώνεται, δεν έχει κανένα λόγο να επιθυμεί την ευόδωση του East-Med.

Επιδίωξή της είναι είτε η ακύρωσή του – και σε αυτό μπορεί να χρησιμοποιεί ως «μπροστινό» τη θιγόμενη Τουρκία – είτε τη συμμετοχή της στα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου(ήδη συμμετέχει με 30% στο μεγάλο αιγυπτιακό κοίτασμα Zohr).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρότι η μείωση της εξάρτησης από τορωσικό φυσικό αέριο δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε κάτι μπορεί να συμβεί άμεσα ούτε καν μεσοπρόθεσμα, στηρίζει το σχέδιο στο πλαίσιο της στρατηγικής της για διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και οδεύσεων από τις οποίες τροφοδοτείται. Χρηματοδοτεί κατά 50%, περίπου 35 εκ, ευρώ, τη μελέτη εμπορικής βιωσιμότητας του αγωγού η οποία θα διαρκέσει δύο χρόνια.

Και βέβαια, η Ανατολική Μεσόγειος είναι ένας κρίσιμος χώρος για το μεγαλεπήβολο σχέδιο του «νέου δρόμου του μεταξιού», (One Belt, One Road») της Κίνας η οποία θέλει να διεισδύσει εμπορικά και στρατηγικά στην Ευρώπη και βρίσκεται σε σταθερή τροχιά σύγκρουσης με τις ΗΠΑ. Αυτά εντελώς ενδεικτικά, καθώς υπάρχουν μεγάλες προεκτάσεις, επιμέρους πτυχές και αντικρουόμενα συμφέροντα ακόμα και στο εσωτερικό χωρών, ώστε να έχουμε μια  γενική εικόνα του διόλου απλού πλαισίου το οποίο θα κληθεί να διαχειριστεί η Ελλάδα τα επόμενα χρόνια.