The economist: Οι Ευρωπαίοι πρέπει να καλωσορίσουν τους Ρώσους φυγόστρατους

Ο πόλεμος του Βλαντίμιρ Πούτιν είναι, πρώτα και κύρια, πόλεμος ενάντια στον ουκρανικό λαό, τον οποίο ο στρατός του βομβαρδίζει, ληστεύει, βιάζει και σκοτώνει. Αλλά είναι επίσης πόλεμος εναντίον εκατομμυρίων Ρώσων, των οποίων τη ζωή και το μέλλον ο πρόεδρός τους είναι διατεθειμένος να θυσιάσει κυνηγώντας τις αυτοκρατορικές του φαντασιώσεις. Δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες έχουν ήδη σκοτωθεί στη μάχη. Έχοντας υποστεί σειρά από ταπεινωτικές ήττες στην Ουκρανία, ο κ. Πούτιν σχεδιάζει να ρίξει ακόμη περισσότερους νέους και νέες στο καμίνι.

Η διαταγή του για μερική επιστράτευση έχει προκαλέσει σοκ και πανικό στη Ρωσία. Ο Πούτιν το αποκαλεί «μερική επιστράτευση», αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει νομικό όριο στον αριθμό των ανθρώπων που μπορεί να αναγκάσει να πάνε να πολεμήσουν. Αυτό έχει γκρεμίσει την ψευδαίσθηση μεταξύ των Ρώσων ότι θα μπορούσαν να αγνοήσουν τον πόλεμό του ή να τον υποστηρίξουν παθητικά χωρίς να διαταράσσουν την καθημερινότητά τους.

Μέχρι τώρα, όσοι αντιτίθενται στον πόλεμο του κ. Πούτιν – περίπου το 30% των Ρώσων, οι περισσότεροι νέοι – φοβούνταν να μιλήσουν. Αλλά η κινητοποίηση άλλαξε τις προθέσεις τους. Αντιμέτωποι με την προοπτική να πεθάνουν σε κάποιο παγωμένο ουκρανικό χωράφι, πολλοί έχουν διαμαρτυρηθεί έντονα κατά της επιστράτευσης. Τις τελευταίες ημέρες σχεδόν 2.500 άτομα συνελήφθησαν σε διαδηλώσεις που ξέσπασαν από το Νταγκεστάν έως τη Γιακουτία. Μερικοί αφέθηκαν ελεύθεροι με εμφανή τραύματα, ενώ σε άλλους δόθηκαν φύλλα πορείας. Πολλοί αντιμετωπίζουν δίωξη. Τουλάχιστον 20 στρατιωτικά κέντρα στρατολόγησης δέχθηκαν επιθέσεις ή πυρπολήθηκαν, μερικές φορές με αποτέλεσμα την καταστροφή των φυσικών (μη-ηλεκτρονικών) αρχείων στα οποία είναι εγγεγραμμένοι όσοι είναι στρατολογήσιμοι.

Άλλοι «ψήφισαν με τα πόδια». Ρώσοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι τουλάχιστον 260.000 άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα από τότε που ο κ. Πούτιν ανακοίνωσε την επιστράτευση. Οι περισσότεροι έχουν περάσει τα χερσαία σύνορα προς τη Γεωργία και το Καζακστάν, που δεν απαιτούν οι Ρώσοι πολίτες να διαθέτουν βίζα. Ο πρόεδρος του Καζακστάν Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάεφ δήλωσε ότι η χώρα του θα προσφέρει ασφαλές καταφύγιο σε Ρώσους φυγόστρατους.

Οι πολύ πλουσιότερες χώρες της Ευρώπης, αντίθετα, αποδείχτηκαν λιγότερο φιλόξενες. Μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών, μόνο η Γερμανία και η Γαλλία έχουν μέχρι στιγμής δηλώσει ότι είναι πρόθυμες να αφήσουν Ρώσους να εισέλθουν. Ωστόσο, για να φτάσουν εκεί, οι περισσότεροι θα πρέπει να περάσουν τα σύνορα με τα κράτη της Βαλτικής, ή τη Φινλανδία. Αυτές οι χώρες είναι πολύ λιγότερο πρόθυμες.

Αυτές οι χώρες, αλλά και άλλες, έχουν βάσιμες αιτιάσεις. Η Πολωνία ήδη φιλοξενεί εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες. Οι γείτονες της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων των μικρών κρατών της Βαλτικής, Εσθονίας, Λετονίας και Λιθουανίας, έχουν πικρή εμπειρία από την επικυριαρχία της Μόσχας και παραμένουν υπό συνεχή απειλή από τον Πούτιν, ο οποίος διεκδικεί το δικαίωμα να «προστατεύει» Ρώσους σε γειτονικά κράτη. Η Εσθονία και η Λετονία έχουν σημαντικές ρωσόφωνες μειονότητες, επομένως η προσθήκη μεγάλου αριθμού νεαρών Ρώσων τους κάνει εύλογα νευρικούς. Είναι κατανοητό γιατί αρνούνται να ανοίξουν τα σύνορά τους—αν και μπορεί να εξετάσουν το ενδεχόμενο να αφήσουν τους φυγόστρατους να περάσουν καθοδόν προς άλλες χώρες της ΕΕ.

Άλλες χώρες έχουν λιγότερο βάσιμους λόγους για να ολιγωρούν. Κατ’ ιδίαν, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και διπλωμάτες υποστηρίζουν ότι οι Ρώσοι φέρουν κάποια ευθύνη εάν δεν είναι σε θέση ή δεν θέλουν να ανατρέψουν το καθεστώς του κ. Πούτιν.

Αυτό το επιχείρημα είναι προβληματικό. Είναι πολύ σκληρό να αναγκάζεις ανθρώπους να μείνουν και να αποδεχτούν τη στρατολόγηση, έτσι ώστε να σταλούν στο μέτωπο για να σκοτώσουν και να σκοτωθούν. Επίσης είναι πιθανώς αντιπαραγωγικό. Το κλείσιμο μιας οδού διαφυγής θα μπορούσε θεωρητικά να αυξήσει την πίεση σε μια δικτατορία, να τροφοδοτήσει την αντίθεση και να επισπεύσει την κατάρρευσή της. Αλλά αυτό δεν έχει λειτουργήσει έτσι, φέρ’ ειπείν, στη Βόρεια Κορέα. Πιθανότατα, το κλείσιμο των συνόρων θα ενίσχυε το καθεστώς του κ. Πούτιν, καθώς φαινομενικά θα επιβεβαίωνε το αφήγημα με το οποίο «βομβαρδίζει» τους Ρώσους –ότι, δηλαδή, η χώρα τους βρίσκεται υπό πολιορκία από την εχθρική Δύση.

Η εκδίωξη των ρωσικών δυνάμεων από την Ουκρανία θα είναι δύσκολη. Ο κ. Πούτιν μπορεί να είναι ανίκανος διοικητής, αλλά έχει πυρηνικά όπλα και τον δικτατορικό έλεγχο μιας τεράστιας χώρας. Ο πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί μόνο στο πεδίο της μάχης. Θα πρέπει επίσης να κερδηθεί μέσα στη Ρωσία, όταν αρκετοί Ρώσοι το δουν σαν την άσκοπη σπατάλη ζωής που είναι και απαιτήσουν να τελειώσει.

Ο αγώνας για τις καρδιές και τα συνειδήσεις της Ρωσίας είναι αγώνας που πρέπει να διεξαχθεί πρωτίστως από τους ίδιους τους Ρώσους. Ο κ. Πούτιν προσπαθεί να συσπειρώσει υποστήριξη με το επιχείρημα ότι ολόκληρη η Δύση πολεμά τη Ρωσία, περιφρονεί τους Ρώσους και θέλει να καταστρέψει τη χώρα τους. Η Δύση απαντά ότι η αντιπαλότητα της είναι με τον κ. Πούτιν και το καθεστώς του, όχι με τον ρωσικό λαό. Δεν θέλει την καταστροφή της Ρωσίας, αλλά θέλει ο κ. Πούτιν να αφήσει ήσυχη την Ουκρανία να καθορίσει το μέλλον της ως κυρίαρχο έθνος.

Εάν η Ευρώπη κλείσει τα σύνορά της σε όλους τους Ρώσους, δίνει στον Πούτιν απτές αποδείξεις ότι έχει δίκιο. Υπονομεύει την αξιοπιστία της Ευρώπης ως υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αποξενώνει εκείνα τα στρώματα της ρωσικής κοινωνίας των οποίων τα συμφέροντα και οι αξίες ευθυγραμμίζονται πιο έντονα με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ουκρανία. Επίσης, αποτυγχάνει να στέρξει ανθρώπους που θα ήταν οι καταλληλότεροι για την ανοικοδόμηση του ρωσικού κράτους μόλις ο Πούτιν φύγει. Όπως έκανε στον Ψυχρό Πόλεμο, η Δύση πρέπει να προσφέρει ασφαλές καταφύγιο στους Ρώσους με τους οποίους έχει δεν υπάρχει θέματα.

Εάν συνεχιστεί η φυγή στρατεύσιμων Ρώσων, ο κ. Πούτιν μπορεί να αποφασίσει να επιβάλει τη δική του ταξιδιωτική απαγόρευση. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος που χαρακτήρισε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ως τη «μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή» του 20ου αιώνα μπορεί εν μέρει να «αναστήσει» το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Τώρα, όπως και τότε, η Δύση θα πρέπει να αφήσει τον τύραννο στη Μόσχα να αναλάβει την ευθύνη για τον περιορισμό της ελευθερίας των Ρώσων και να καλωσορίσει τις γενναίες ψυχές που δραπετεύουν.