Moody’s: Οι τράπεζες της ευρωζώνης δεν είναι άτρωτες

Σύγκριση μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών και των τραπεζών των ΗΠΑ κάνει ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, αναλύοντας τις ομοιότητες και τις διαφορές τους, ώστε να εντοπίσει τυχόν σημάδια και προοπτικές μετάδοσης του τραπεζικού σοκ στην ευρωζώνη.

Όπως τονίζει ο οίκος, υπάρχουν τέσσερις πολύ σημαντικές διαφορές, ωστόσο το βέβαιο είναι ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες δεν είναι σε καμία περίπτωση άτρωτες, τη στιγμή μάλιστα που οι πλήρεις επιπτώσεις της νομισματικής σύσφιξης ενδέχεται να είναι ακόμη μπροστά μας.

Πιο αναλυτικά, όπως σημειώνει ο οίκος, η κατάρρευση των Silicon Valley Bank, Signature Bank και Silvergate Bank διατάραξαν τις χρηματοπιστωτικές αγορές στις ΗΠΑ και όχι μόνο. Η ανακοίνωση των αρχών των ΗΠΑ ότι όλοι οι καταθέτες της Silicon Valley Bank και της Signature Bank θα καλυφθούν θα περιορίσει τον αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη των καταθετών και των επενδυτών στις ΗΠΑ και ο άμεσος αντίκτυπος στις τράπεζες πέρα από τις ΗΠΑ θα είναι μικρός.

Η νομισματική σύσφιξη πιθανότατα έχει ακόμα δρόμο να τρέξει και η ανάπτυξη πιέσεων στο τραπεζικό σύστημα των ΗΠΑ θα αποδυναμώσει επίσης την εμπιστοσύνη των επενδυτών και θα εντείνει τις εντάσεις χρηματοδότησης για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Αυτές οι επιδράσεις μεγεθύνονται όταν τα επιτόκια αυξάνονται ταχύτερα από το αναμενόμενο.

Οι τέσσερις διαφορές ΗΠΑ-Ευρώπης

Ωστόσο, μια κρίσιμη διαφορά μεταξύ του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού συστήματος, που θα περιορίσει τον αντίκτυπο, είναι ότι οι θέσεις των ευρωπαϊκών τραπεζών σε ομόλογα είναι χαμηλότερες και οι καταθέσεις τους πιο σταθερές, έχοντας αυξηθεί λιγότερο γρήγορα. Ενώ οι θέσεις των ευρωπαϊκών τραπεζών σε ομόλογα αυξήθηκαν κατά 10% τους 12 μήνες έως τον Ιούνιο του 2020, τα μετρητά τους που τοποθετήθηκαν στις κεντρικές τράπεζες ήταν αυτά που αυξήθηκαν, ως απάντηση στο πρόγραμμα TLTRO της ΕΚΤ και στη διαθέσιμη ευκαιρία αρμπιτράζ που προέκυψε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ορισμένες διαρθρωτικές διαφορές μεταξύ των τραπεζών της ζώνης του ευρώ και των ΗΠΑ.

Έτσι, η ρευστότητα που έχει κατατεθεί στις κεντρικές τράπεζες αποτελεί μεγαλύτερο μέρος των ισολογισμών των ευρωπαϊκών τραπεζών και τα ομόλογα μικρότερο. Τα ομόλογα αποτελούν περίπου το 12% των ισολογισμών των τραπεζών της ζώνης του ευρώ, έναντι άνω του 30% για τις εμπορικές τράπεζες των ΗΠΑ, ενώ περίπου το 40% των διαθεσίμων των τραπεζών της ζώνης του ευρώ είναι κρατικοί τίτλοι, έναντι περίπου 80% κρατικών τίτλων για τις τράπεζες των ΗΠΑ. Οι τράπεζες της ΕΕ υπόκεινται επίσης σε κεφαλαιακές απαιτήσεις για τον κίνδυνο επιτοκίου στο τραπεζικό χαρτοφυλάκιο. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν μικρότερη έκθεση στον κίνδυνο αγοράς των ομολόγων, παρά την παρόμοια αύξηση των αποδόσεων από τα χαμηλά του 2020.

Μία άλλη σημαντική διαφορά κατά την Moody’s είναι ότι οι καταθέσεις είναι πιο σταθερές στην Ευρώπη, αφού πρώτα έχουν αυξηθεί πολύ λιγότερο γρήγορα και όλες οι τράπεζες της ΕΕ υπόκεινται σε απαιτήσεις δείκτη κάλυψης ρευστότητας.

Επιπλέον, τα ισχυρά ταμειακά διαθέσιμα στις κεντρικές τράπεζες που ανέρχονται συνολικά στο 16% του ενεργητικού σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι λιγότερο πιθανό να απαιτήσουν την προσφυγή στην πώληση ομολόγων και στην πραγματοποίηση τυχόν ζημιών.

Τέλος, η ΕΚΤ διαθέτει καλά ανεπτυγμένα εργαλεία διευκόλυνσης της ρευστότητας που χρησιμοποιούνται ενεργά από τις τράπεζες.

Αυτές οι κρίσιμες διαφορές δεν καθιστούν τις ευρωπαϊκές τράπεζες άτρωτες, προειδοποιεί η Moody’s. Όταν η εμπιστοσύνη γενικότερα δέχεται χτύπημα, η μετάδοση μπορεί να είναι γρήγορη. Οι ισολογισμοί των τραπεζών είναι εξ ορισμού μοχλευμένοι, τρέχουν αναντιστοιχίες λήξης και είναι συχνά περίπλοκοι και αδιαφανείς, με διασυνδέσεις και ανοίγματα που συχνά γίνονται γνωστά μόνο μετά το συμβάν. Επιπλέον, η ΕΚΤ πιθανότατα πρέπει να προχωρήσει περισσότερο στον κύκλο σύσφιξής της από την Fed, να γίνει σχετικά πιο επιθετική δηλαδή στη συνέχεια, και παρόλο που έχει πλέον αποπληρωθεί σχεδόν το ήμισυ των δανείων TLTRO, αυτό αφήνει εκκρεμή 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ που πρέπει να αποσυρθούν. Επομένως, οι πλήρεις επιπτώσεις της νομισματικής σύσφιξης ενδέχεται να είναι ακόμη μπροστά μας.

Οι χρεοκοπίες τραπεζών του παρελθόντος και οι επιπτώσεις

Η Moody’s επισημαίνει παράλληλα πως οι χρεοκοπίες τραπεζών συνήθως υποδηλώνουν ευρύτερες επιπτώσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ωστόσο, υπήρξαν βασικές διαφορές στη νομισματική πολιτική και τη δυναμική των καταθέσεων μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Οι χρεοκοπίες τραπεζών είναι γενικά σπάνιες, αλλά τείνουν να συμβαίνουν σε ομάδες ως απάντηση σε κραδασμούς. Πρόσφατα, υπήρξαν δύο τέτοια σοκ στις ΗΠΑ, ένα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 (κρίση αποταμίευσης και δανείων) και ένα δεύτερο στα τέλη της δεκαετίας του 2000 (οικονομική κρίση).

Κάθε κύμα χρεοκοπιών τραπεζών σε κάποιο βαθμό πυροδοτήθηκε από την αύξηση των επιτοκίων ακολουθούμενη από πτώση της οικονομικής παραγωγής και των τιμών των ακινήτων. Οποιαδήποτε νέα κατάρρευση θέτει το ερώτημα εάν μια μεμονωμένη χρεοκοπία αντανακλά συνεπώς ιδιοσυγκρασιακές εκτιμήσεις ή εάν παρόμοια χαρακτηριστικά και διασυνδέσεις θα οδηγήσουν σε μεταδοτικό αποτέλεσμα και περαιτέρω χρεοκοπίες τραπεζών.

Οι επιπτώσεις της νομισματικής σύσφιξης

Αυτό που είναι αρκετά σαφές είναι ότι το πληθωριστικό σοκ και η ταχεία αντιστροφή της νομισματικής πολιτικής τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη θα έχουν πιθανώς περαιτέρω συνέπειες για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, τονίζει ο οίκος. Οι ΗΠΑ και η ευρωζώνη είχαν απότομες αυξήσεις στα επιτόκια πολιτικής και στις αποδόσεις των ομολόγων από τα τέλη του 2021 και οι κεντρικές τράπεζες έχουν αρχίσει να αποσύρουν ρευστότητα, μεταβαίνοντας σε ποσοτική σύσφιξη.

Ενώ η προσφορά ρευστότητας έχει μειωθεί, οι τράπεζες στη ζώνη του ευρώ συνέχισαν να επωφελούνται από τις καλά ανεπτυγμένες διευκολύνσεις ρευστότητας της ΕΚΤ ,κάτι που δεν ήταν προηγουμένως διαθέσιμο στις ΗΠΑ όπου και τέθηκε τελικά η εφαρμογή του προγράμματος τραπεζικής χρηματοδότησης BTFP την Κυριακή από τις ρυθμιστικές αρχές.

Η άνοδος των επιτοκίων οδήγησε αρχικά τα καθαρά επιτοκιακά περιθώρια υψηλότερα, ως επί το πλείστον, καθώς πολλά περιουσιακά στοιχεία, όπως δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο και καταθέσεις σε κεντρικές τράπεζες, ανατιμήθηκαν ταχύτερα από πολλές υποχρεώσεις (κυρίως οι καταθέσεις τρεχουσών συναλλαγών). Αυτό είναι θετικό για τις τράπεζες, ειδικά στην Ευρώπη, όπου τα αρνητικά επιτόκια είχαν μειώσει τα περιθώρια καταθέσεων για πολλά χρόνια. Ως αποτέλεσμα, τα κέρδη αυξήθηκαν, παρέχοντας μεγαλύτερο απόθεμα για την απορρόφηση των πιστωτικών ζημιών, οι οποίες ως επί το πλείστον δεν έχουν ακόμη αυξηθεί σημαντικά παρά την οικονομική επιβράδυνση στην Ευρώπη λόγω του ενεργειακού σοκ.

Ωστόσο, η αλλαγή της νομισματικής πολιτικής ήταν ιδιαίτερα ταχεία σε αυτόν τον κύκλο σύσφιξης, με ευρείες επιπτώσεις στα τραπεζικά συστήματα. Οι πλεονάζουσες αποταμιεύσεις που δημιουργήθηκαν στην πανδημία, μαζί με την ποσοτική χαλάρωση, οδήγησαν σε σημαντική δημιουργία καταθέσεων που κατέληξαν στους ισολογισμούς των τραπεζών. Ωστόσο, οι τράπεζες ήταν αρκετά περιορισμένες στον δανεισμό και, ως εκ τούτου, οι δείκτες δανείων προς καταθέσεις μειώθηκαν. Έτσι, τα πλεονάζοντα κεφάλαια τοποθετήθηκαν εν μέρει σε μετρητά της κεντρικής τράπεζας και εν μέρει σε υψηλής ποιότητας ρευστοποιήσιμους τίτλους.

Στις ΗΠΑ, αυτή η τάση ήταν ιδιαίτερα έντονη, με τις καταθέσεις να αυξάνονται κατά 49% το δεύτερο τρίμηνο του 2020. Από την πλευρά του ενεργητικού, αυτό συνοδεύτηκε από αύξηση των θέσεων σε κρατικά ομόλογα άνω του 20% τόσο το 2020 όσο και το 2021. Τα τελευταία τρίμηνα, οι καταθέσεις άρχισαν να συρρικνώνονται, σημειώνοντας πτώση 5% το τέταρτο τρίμηνο του 2022. Επιπλέον, έχει γίνει στροφή από τις καταθέσεις όψεως στις προθεσμιακές, δεδομένης της πρόσθετης διαθέσιμης απόδοσης. Ως εκ τούτου, οι θέσεις σε κρατικά ομόλογα και τα ταµειακά στοιχεία ενεργητικού έχουν επίσης αρχίσει να συρρικνώνονται.

Στην ευρωζώνη, τα οικονομικά και νομισματικά κίνητρα ως απάντηση στην πανδημία λειτούργησαν διαφορετικά. Οι καταθέσεις αυξήθηκαν ως απάντηση στους υψηλότερους ρυθμούς αποταμίευσης, αλλά λιγότερο δραματικά: ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των εταιρικών καταθέσεων κορυφώθηκε σχεδόν στο 20% τον Οκτώβριο του 2020, ενώ εκείνος των νοικοκυριών κορυφώθηκε στο 8,4% λίγους μήνες αργότερα. Οι καταθέσεις όψεως παρέμειναν μέχρι στιγμής κυρίαρχες και η στροφή προς τις προθεσμιακές καταθέσεις ξεκίνησε με αργούς ρυθμούς τους τελευταίους μήνες.